Assalamu alaykum. savol bor edi birodarlar, ahli sunna aqidasi boyich bilamizki Qur’on allohning kalomi va u yaratilmagan. Abu Yahyo Qrimskiy Fiqhul Akbar ma’ruzalarida “bizning Qur’on o’qishimiz mahluq ” dedi. Buni qanday tshunishimiz mumkin? keyin imom Ahmad “Quronni talaffuz qilish mahluq” degan iborani ishlatuvchi toifalarni qoralagan ekanlar. Talaffuz bilan o’qish o’rtasida nima farq bor?

http://tavhid.com/mehmonxona#comment-1330

Assalamu alaykum.

Валейкум ассалам ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ!

savol bor edi birodarlar, ahli sunna aqidasi boyich bilamizki Qur’on allohning kalomi va u yaratilmagan. Abu Yahyo Qrimskiy Fiqhul Akbar ma’ruzalarida “bizning Qur’on o’qishimiz mahluq ” dedi. Buni qanday tshunishimiz mumkin? keyin imom Ahmad “Quronni talaffuz qilish mahluq” degan iborani ishlatuvchi toifalarni qoralagan ekanlar. Talaffuz bilan o’qish o’rtasida nima farq bor?

Аҳли сунна имоми Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг "Суннат асослари" номли рисолаларида шундай дейдилар:
Қуръон – бу Аллоҳнинг сўзлари ва у яратилган эмас. Ва Қуръон яратилган эмас дейишликдан ожизлик қилмагин. Ва албатта, Аллоҳнинг сўзлари Ундан алоҳида бир нарса эмас ва Унда ҳеч бир нарса йўқки у яратилган бўлса. Ва бу масалада бидъат қиладиганлар билан,[1] шунингдек “лафз” ва шунга ўхшаш сўзлар ҳақида гапирадиганлар[2] билан баҳсга киришишдан эҳтиёт бўлгин. Шунингдек: “Мен Қуръон яратилганми ёки йўқми билмайман”, деб шу ерда тўхтаганлар билан ҳам (баҳсга киришишдан эҳтиёт бўл). Лекин албатта у Аллоҳнинг сўзларидир. Чунки бундай (“Мен Қуръон яратилганми ёки йўқми билмайман”) деган киши худди Қуръон махлуқ деган кимсага ўхшаган бидъатчидир. Бироқ албатта, Қуръон - бу Аллоҳнинг сўзи ва махлуқ эмас.[3]


____________________________________________________



[1] Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтганларидек: “Қуръонга оид талашишлик куфрдир” (“Саҳиҳ ал жомеъ ас-Сағир” №6687).
[2] Бу ерда Қуръоннинг лафзи махлуқ деювчи фирқанинг аъзолари назарда тутиляпти (Ожурий “Аш-шариъат”, 89). Яъни улар ўзларининг эътиқодлари ҳақида тўғридан-тўғри гапирмайдилар, бироқ “лафз” калимасидан араб тилида қорининг овози билан биргаликда Қуръоннинг ўзини ҳам тушунишлик мумкин.
[3] Бунга далил Аллоҳ таолонинг қуйидаги сўзлари:

وَإِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلَامَ اللَّه

“Агар сендан бирор-бир мушрик паноҳ сўраса, Аллоҳнинг сўзини эшитишлиги учун унга паноҳ бер” (Тавба 6).
Аллоҳ таоло яна айтади:

أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ

“Яратиш ва амр қилиш фақатгина Унга хосдир” (Аъроф 54).
Суфён ибн Уяйна роҳимаҳуллоҳ ушбу оятнинг тафсирида айтадиларки: “Яратиш-бу Аллоҳнинг маҳлуқларидир, амри эса- Қуръондир”. [Яъни бу оятдан тушуниладики, амр, яъни Қуръон, маҳлуқ эмасдир] (Ожурий “Аш-Шариъат”, 184).
Шунингдек Қуръон махлуқ эмаслигига Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги сўзлари очиқ далил бўлади: “Аллоҳ яратган нарсаларнинг ёмонлигидан Унинг мукаммал калималари паноҳига ўтаман” (Муслим ривояти, №2080). Ушбу ҳадисда Аллоҳнинг каломи махлуқ эмаслигига балки Унинг сифатларидан бири эканлигига очиқ далил бор. Чунки фақатгина Аллоҳ қодир бўлган нарсаларда махлуқлардан паноҳ ёки ёрдам сўрашлик Аллоҳнинг динида ҳаромдир. Бу масалада “аҳли сунна”нинг ақидаси шудир.

Манба: https://tavhid.com/forum/attachment.php?aid=10


Ҳофиз ибн Аҳмад Ҳакамий ўзларининг "Ақидага оид 200 савол-жавоб" номли китобларида шундай дейдилар:
83-савол: Қуръонни махлуқ деган кишининг ҳукми нима?
Жавоб: Қуръоннинг ҳарфлари ҳам, маънолари ҳам ҳақиқатан Аллоҳнинг Каломидир. Маънолари қолиб, ҳарфларининг ўзи ёки ҳарфлари қолиб, маъноларининг ўзи Аллоҳнинг каломи дейилмайди. Аллоҳ уни сўз билан сўзлади ва Расулига ваҳий билан нозил қилди, мўминлар унга ҳаққи-рост иймон келтирдилар. Қуръонни гарчи қўл билан ёзилса, тил билан ўқилса, дил билан ёдланса, қулоқ билан эшитилса, кўз билан кўрилса-да, бу уни Раҳмон таолонинг Каломи бўлишидан чиқармайди. Бармоқлар, сиёҳ, қалам ва варақлар махлуқ, улар билан битилган нарса махлуқ эмас. Тиллар ва овозлар махлуқ, улар билан тиловат қилинган нарса махлуқ эмас. Қалблар махлуқ, уларда маҳфуз бўлган нарса махлуқ эмас. Қулоқлар махлуқ, улар билан тингланган нарса махлуқ эмас.
Аллоҳ таоло деди: «Албатта у (Қуръон сеҳр ёки уйдирма эмас, балки) асралган Китобдаги (Лавҳул-Маҳфуздаги) Улуғ Қуръондир!» (Воқеа: 77, 78).
«Йўқ, у (Қуръон) илм ато этилган зотларнинг кўнгилларидаги аниқ-равшан оятлардир. Бизнинг оятларимизни фақат золимларгина инкор қилур» (Анкабут: 49).
«(Эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам), сиз фақат ўзингизга ваҳий қилинган Парвардигорингизнинг Китоби Қуръоннигина тиловат қилинг! Унинг (Аллоҳнинг) сўзларини ўзгартирувчи йўқдир. Ҳаргиз Ундан ўзга бирон паноҳ топа олмассиз» (Каҳф: 27).
«(Эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам), агар мушриклардан биронтаси сиздан ҳимоя сўраса, бас, уни ҳимоя қилинг, токи у Аллоҳнинг каломини эшитсин» (Тавба: 6).
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтганлар: «Мусҳафга – Қуръонга давомий назар қилингиз, уни кўп ўқингиз!» (Ибн Абу Шайба (7/190) ва Байҳақий (2220) ривоятлари).
Бу ҳақда оят-ҳадислар саноқсиз даражада кўп.
Ким Қуръонни ёки ундан бирон бўлагини махлуқ деса, Исломдан буткул чиқариб юборадиган катта куфр билан кофир бўлган бўлади. Чунки Қуроън Аллоҳ таолонинг Каломи, Ундан бошланган ва Унга қайтади. Калом Унинг сифати, ким Аллоҳнинг сифатларидан биронтасини махлуқ деса, у одам кофир ва муртад бўлиб, ундан Исломга қайтиш талаб қилинади, агар қайтмаса муртад сифатида қатл қилинади ва унга мусулмонлик ҳукми қўлланилмайди.

86-савол: «Менинг Қуръон билан лафзим (яъни оғзимдан чиқаётган Қуръон оятлари) махлуқдир» деган одамнинг ҳукми нима?
Жавоб: Бу иборани исбот учун ҳам, рад учун ҳам истеъмол қилиш жоиз эмас. Чунки лафз – банданинг феъли бўлган «талаффуз» маъноси билан оғиздан чиқаётган лафз – Қуръон ўртасида муштарак-аралаш феълдир. Агар махлуқ дейилса, иккинчи маънони – яъни Қуръонни махлуқ дейишни ҳам ўз ичига олади ва бу жаҳмийларнинг сўзига айланади. Агар махлуқ эмас дейилса, бу биринчи маънони – яъни банданинг феълини ҳам ўз ичига олади, бу эса иттиҳодийлар (ваҳдатул-вужудни даъво қилувчилар) бидъатларидандир. Шунинг учун салафи солиҳлар раҳимаҳумуллоҳ: «Ким: Қуръонни талаффуз қилишим махлуқ деса, у жаҳмий, ким махлуқ эмас деса, у бидъатчидир» деганлар.

Assalamu alaykum. Demak tshunishimcha javoblardan “Quronni talafuzi mahluq” degan lafzni isbot va inkor uchun ham ishlatib bo’midi. Ammo Quron oqishimiz mahluq ekan to’g'rimi?

http://tavhid.com/mehmonxona#comment-1341

Ва алайкумус сала ва роҳматуллоҳ.

"Қуронни талаффуз қилиш" дейишлик ва "лафз" деганда ҳам бу мавзуда айнан "талаффуз"ни мақсад қилингани тушунилади. Бу иккита нарсани ўз ичига олади:

1. Аллоҳнинг каломи - Қуръон
2. Инсонинг товуши.

Шундай экан бу ердаги лафз махлуқми дейилса, ҳа ёки йўқ деган жавоб берилмайди. Чунки бу чалғитувчи савол, бу саволни бидъатчилар ўйлаб топишди.

Биринчиси Аллоҳнинг каломи - Қуръон махлуқ эмас. Чунки калом бу Аллоҳнинг сифатидир.
Иккинчиси Инсонинг товушу махлуқ, товушларимиз, қоғозлар, сиёҳлар махлуқ, яъни яратилган.

Сизни

Ammo Quron oqishimiz mahluq ekan to’g'rimi?

дейишингиз хато. сиз айни саволни яна қайтараяпсиз. Ҳуддики: "Мен Қуръонни талаффуз қилишим махлуқми?" деяпсиз.

Аллоҳ ҳаммамизга фойдали илм берсин!

Assalamu alaykum hurmatli Abu Solih. Forumda Quron haqida yozilgan javobni o’qidim. Ammo sizning iz ayni savolni qytaryapsiz deb “Quronni talaffuzi bilan qiroati haqida “orasini ajratmasdan yozibsiz. Men sizning fikringizni soramadim, katta ulamolarning bu boradagi sozlarini soramoqchi edim. Chunki arab tilida agar bilsez “lafaza” fe’li bilan “qiroa” fe’lini arablar orasini ajratadilar. Shuning uchun Imom Zahabiy “siyar” kitoblari 11-tom 432-betda ” Bizning Quronni o’qishimiz mahluq, ammo Quron yaratilganmas”- deganlar, shu gapni Imim Abul hasan al-Ashariy “ibana ” kitoblaridayam keltirib maqullaganlar. keyin Abu Hanifaga nisbat beriluvchi kitob ” Fiqhul Akbarda” ” Bizning Quron o’qishimiz mahluq ” deyilgan va buni salaf talabalardan bo’lgan Qrimlik Abu Yahyo ma’ruzalarida etib o’ttdilar. ” Quronni o’qish mahluqmi?”- degan savol bilan ” Quronni talaffuzi mahluqmi?” degan savol o’rtasida katta farq bor. 2- savolni berib bo’midi, chunki “lafaza” fe’li mushtarak fe’l bo’lib , Quronni kalominiyam, insonni lafziniyam nazarda tutish mmumkin. Shuning uchun Abul Hasan al Ashariy “ibana” kitoblarida : Biz hisoblimizki, Quronni o’qishimiz mumkin, ammo Quronni o’quvchi uni talaffuz qivotdi deb eta olmimiz”

http://tavhid.com/mehmonxona#comment-1392

Yuqoridagi so’zimga yana izoh berman oquvchi buni noto’g'ri tshunmasligi uchun. ” Quronni talaffuz qilishimiz mahluqmi” degan savolni berib bo’midi, forumda javobda etilganidek, bu chalg’ituvchi savol deyilgan, buni bid’atchilar o’ylab topishgan. Shuning uchun Imom Ahmad Quron borasida “talaffuz” sozini ishlatuvchilardan ogohlantirganlar va bu “sunnat asoslari ” kitoblarida keltirilgan. Agar hato qilgan bo’lsam va qattiq gapirvorgan bo’lsam oldindan uzr so’riman. Chunki haqni bilish va bu borada boshqa ulamolarning fikrlariniyam bilmoqchi edim. Abu Solihdan uzr so’riman qo’polligim uchun. Agar yuqoridagi so’zlarimda hato bo’lsa katta ulamolarning so’zlari bilan raddiya berishingizni umid qilaman va ulamolarning so’zlarini hato chungan bolsam iltimos to’g'irlab qo’yinglar va men ko’rsatgan manbalarga yana bir bor murojat qilishingizni so’riman, balki men tshunchamda hato qilgandirman , Alloh to’g'ri yo’lga boshlasin. Javobni intizorlik bilan kutaman.

http://tavhid.com/mehmonxona#comment-1393

Bismillahir Rohmanir Rohiym. Alhamdulillahi vahdah, vassolatu vassalamu ‘ala man la Nabiyya ba’dah, va ba’d.

Muslim birodarimiz keltirgan fatvolarda bu masala ochiq yoritildi. Bu borada boshlang’ich ilm shudir.

Assalamu alaykum. Demak tshunishimcha javoblardan “Quronni talafuzi mahluq” degan lafzni isbot va inkor uchun ham ishlatib bo’midi. Ammo Quron oqishimiz mahluq ekan to’g'rimi?

Bundan yuqoridagi javoblarni yaxshi tushunmadiz, deb gumon qildim. Savolizda: Manga ulamolardan keltiringlar, deb aytmaganiz uchun tushuntirib berishga harakat qildim.

“Lafz”dan boshqa kalima ishlatish ham mumkin emasligi shu fatvolarni o’zida mavjud. Masalan Imom Ahmad “Sunnat asoslari” da yozganlari: “Ва бу масалада бидъат қиладиганлар билан, шунингдек “лафз” ва шунга ўхшаш сўзлар ҳақида гапирадиганлар билан баҳсга киришишдан эҳтиёт бўлгин.” Bu yerda “lafz va shunga o’xshagan so’zlar”ni ham ishlatish mumkin emasligini aytib o’tdilar. (E’tibor bering!)

Yana “Aqidaga oid 200 savol-javob”da ham, 86-savolning javobida nima uchun “talaffuz” so’zini isbot uchun ham inkor uchun ham ishlatish mumkin emasligini sababibi tushuntirdilar. Qiroat, tilovat, o’qish so’zlari ham ayni ma’noni beradi. Illati bir xil bo’lgani uchun ham bu so’zlarni tasdiq va inkor uchun ishlatib bo’lmaydi. Ya’ni: “Quronni talaffuzim maxluq, yoki maxluq emas”, - deyish mumkin bo’lmaganidek, “Quronni qiroatim, tilovatim, o’qishim maxluq”, deyish mumkin emas, “maxluq emas”, deyish ham mumkin emas.

Allohning yordami bilan bu mavzuni kengroq yoritishga qaror qildim. Haqni yozgan bo’lsam Allohdan, xatolarim o’zimdan va shaytondandir.

Abu Bakr ibn Abu Davud as-Sijistoniyning “Manzumatu al-Haiyya fis-Sunnah”da, yana “al-Haiyya” nomi bilan ham mashxur bo’lgan, ahli sunna val jamoaning aqidasi haqidagi nazmda aytadilar:

وقل غيرُ مخلوقٍ كلام مليكنا *** بذلك دان الـأتقياء , وأفصحوا
ولا تكُ في القرآن بالوقف قائلاً *** كما قال أتْباعٌ لجهمٍ وأسححُوا
ولا تقل القرآن حلْقٌ قرأْتُهُ **** فإن كلام اللهِ باللفظ يُوضحُ

“Malikimizning kalomi maxluq emas, deb aytgin. Taqvodorlar shunday e'tiqod qildilar va buni ochiq so'zladilar.
Quron haqida “voqifa”lar aytgan so’zni aytma. Buni Jahmning ergashuvchilar aytdilar va shunga moil bo’ldilar.
Quronni qiroatim yaratilagndir, deb aytmagin. Albatta Allohning kalomi lafz bilan oshkor bo’ladi.”

Shayx Abdurrazzoq al-Badr aytadilar: “Nazmda: “Malikimizning kalomi maxluq emas, deb aytgin”. Quronni maxluq deyishlik Jahmiyyalar va Mo’tazilalarning e’tiqodidir. Jahmiyyalar buni ochiq aytadilar: Quron maxluq, (Allohning) kalom maxluq, deydilar. Allohning kalomi demaydilar.
Ammo Mo’tazilalar kalomni Allohga nisbat berishadi (Quron Allohning kalomi deyishadi), ammo buni maxluqni xoliqqa bog’lagan ma’noda aytishadi. (Allohning uyi, Allohning tuyasi, deyilgandek. Bu yerda uy va tuya maxluq, huddi shunday Quron Allohning kalomi, va kalom maxluq – yaratilgan.)
Ash’ariy va Kullobiylar ham Quronni yaratilgani – maxluqligi haqida gapiradilar. Ammo buni ochiq aytmaydilar. Aytadilarki: “Kalom ikki xildir: nafsdagi kalom bunda harf ham yo’q, tovush ham yo’q. Mana shu ma’noni Allohga bog’lashadi, Allohning kalomi shunday. Ikkinchisi lafziy kalom, harflar va tovushdan iborat bo’ladi. Bu Qurondir, bu maxluqdir. Bu Allohning kalomini ifodasi yoki hikoyasidir, Allohning kalomi emas. Bu Quron boshqa maxluqotlar kabi maxluqdir.” Shu bilan Jahmiyyalar bilan bir o’rinda bo’lishadi.
Musannif: “Maxluq emas”, dedilar va barcha botillarni inkor qildilar.”

Shayx Abdurrazzoq al-Badr sharhda aytadilar: “Nazmda: “Quron haqida “voqifa”lar aytgan so’zni aytma. Buni Jahmning ergashuvchilar aytdilar va shunga moil bo’ldilar”. Ahli Sunnaning mazhabi ma’lumdir, ular Quron Allohning kalomi va maxluq emasligini ochiq aytishadi. Jahmiyyalar buni aksini ochiq aytishadi, Quron maxluq deydilar. Jahmiylarning bu aqidasi ta’sirida “voqifa”lar bid’ati paydo bo’ldi… Ular shubhalanadigan qavmdir. Ular aytdilar: Quron Allohning kalomi, maxluq ham demaymiz, maxluq emas ham demaymiz. Ular Jahmiyyalarning bid’atidan ta’sirlanganlari uchun va bu ularning qalbiga kirgani uchun shunday dedilar. Ibn Abu Dovud shuning uchun ularni Jahm Ibn Safvoning (Jahmiyya toifasini boshi) ergashuvchilar, deb atadilar.”

Shayx Abdurrazzoq al-Badr sharhda aytadilar: “Nazmda: “Quronni qiroatim yaratilagndir, deb aytmagin”. Ya’ni: Quronni qiroatim maxluqdir, deb aytmagin. Bu “voqifa”larning bid’atidan boshqa bir bid’atga raddiyadir, u ham bo’lsa “lafziyya” bid’atiga raddiya. Ular aytadilar: “Quronni talaffuzim maxluqdir”, yoki: “Quronni tilovatim maxluqdir”, yoki: “Quronni qiroatim (oqishligim) maxluqdir”, deydilar.
Bu bid’atning kelib chiqishi Jahmiyyalarning bid’atini ayni o’zidir. Ualarning shubhalari jahmiylarning shubhasini ayni o’zidir. Chunki “lafz”, “tilovat”, “qiroat” hammasi masdardir, ikki narsani o’z ichiga oladi. Birinchisi: Talaffuz qilingan, tilovat qilingan, qiroat qilingan narsa, bu ham bo’lsa Allohnin kalomi, u maxluq emas. Ikkinchisi: Tillarning, lablarning va tomoqlarning harakati, insonning tovushini o’z ichiga oladi, bu maxluqdir. “Quronni talaffuz qilishim maxluqdir”, deganida shu ikkisidan birini ko’zda tutgan bo’ladi. “Lafziyya”lar Jahmiydirlar. Bu haqida Imom Ahmad aytganlar. ”
Shayx Abdurrazzoq al-Badr aytadilar: “Nazmda aytdilar:“Albatta Allohning kalomi lafz bilan oshkor bo’ladi”. Buning ma’nosi Ahli Sunna Val Jamoaning mana bu so’zidir: “Quron, uning lafzlari ham, ma’nolari ham Allohning kalomidir. Ma’nolari qolib lafzni o’zi allohning kalomi deyilmaydi, huddi shunday lafzi qolib ma’nolarni o’zi Allohning kalomi deyilmaydi. Lafz bilan ma’no izohlanadi, murod bayon qilinadi va maqsad oshkor qilinadi”.”

Shayx Abdurrohman ibn Nosir al-Barrok bu nazmga qilgan sharhlarida ayatdilar: “Xulosa shuki qiroat, tilovat, lafz so’zlari, bu kalimalarning hammasi mujmal, ehtimolli so’zlardir. Shuning uchun Imomlar umum holda Meni Quron talaffuzim maxluqdir, yoki meni Quron qiroatim maxluqdir, yoki meni Quron tilovatim maxluqdir, deyishdan qaytardilar. Chunki qiroat lafz kabi masdarlardandir. Undan murod harakat bo’lishi mumkin, yoki undan murod o’qilgan narsa bo’lishi mumkin.”

Shunday qilib lafz, talaffuz, qiroat, tilovat, o’qish degan fe’llarni ishlatish ayni hukmga taaliqlidir. Bu so’zlarni orasini Imom Zahabiy ham, Abu Hanifa ham, Abul Hasan al-Ashariy ham ajratishmagan. Buni quyida yanada batafsil keltiraman.

Ahli Sunna Val Jamoaninig Quron haqidagi e’tiqodi: “Қуръоннинг ҳарфлари ҳам, маънолари ҳам ҳақиқатан Аллоҳнинг Каломидир. Маънолари қолиб, ҳарфларининг ўзи ёки ҳарфлари қолиб, маъноларининг ўзи Аллоҳнинг каломи дейилмайди. Аллоҳ уни сўз билан сўзлади ва Расулига ваҳий билан нозил қилди, мўминлар унга ҳаққи-рост иймон келтирдилар. Қуръонни гарчи қўл билан ёзилса, тил билан ўқилса, дил билан ёдланса, қулоқ билан эшитилса, кўз билан кўрилса-да, бу уни Раҳмон таолонинг Каломи бўлишидан чиқармайди. Бармоқлар, сиёҳ, қалам ва варақлар махлуқ, улар билан битилган нарса махлуқ эмас. Тиллар ва овозлар махлуқ, улар билан тиловат қилинган нарса махлуқ эмас. Қалблар махлуқ, уларда маҳфуз бўлган нарса махлуқ эмас. Қулоқлар махлуқ, улар билан тингланган нарса махлуқ эмас.”

Bu masalada katta ixtiloflar bor, turli toifalar turlicha e’tiqodlarni o’rtaga tashladilar. Hatto Ahli Sunna Val Jamoaning orasida ham bu maslada turli qavllar aytildi. Masala murakab va nozikligidan Ahli Sunna olimlari bir-birlariga raddiyalar berishdi. Turli so’zlarni ishlatish tushunmovchilikka olib keldi.

Masaladagi ixtiloflar:

1. Jahmiyyalar: Quron maxluqdir, Alloh Quronni yaratdi, deydilar.

2. Voqifalar-Jahmiyyalar: Quron Allohning kalomi, maxluq yoki maxluq emas demayman, deydiganlar.

3. Lazfiylar-Jahmiylar: Quronni talaffuz qilishim maxluqdir. Bu bilan ular tovushim ham, men qiroat qilayotgan Quron ham maxluq, deydilar.

4. Kullobiylar, Ash’ariylar: Allohni kalom sifati bor, u gapiradi, gapi “nafsdagi ma’nolar”dir, ammo bizni qo’limizdagi Quron maxluqdir, Alloh harflar, tovush bilan gapirmaydi. Bu Quron “nafsdagi ma’noni” ifodasidir, dedilar.

5. Lafziylar-Kullobiylar, Ash’ariylar: Quronni talaffuz qilishim maxluqdir. Bu bilan ular tovushim maxluq, arab tilidagi bu quron ham maxluq, chunki Alloh harflar bilan, suralar bilan, arab tilida gapirmaydi, bu faqat “nafsdagi ma’noni” bayoni, deydilr.

6. Lafziyya-Ahli Sunnalar, ilm ahlidan “lafz” haqida eng avval gapirgan odam Abu Aliy al-Husayn ibn Aliy ibn Yazid al-Karobisiy al-Bag’dadiy (tavalludi 248 h.). Zahabiy aytadilar: “U kishi ilm dengizi edilar, aqilli, zakovatli edilar. U kishining asoslarda va boshqa mavzudagi kitoblari ilmlarini dengizligiga dalolat qiladi. Faqatgina u kishi bilan Imom Ahmad o’rtalarida fitna sodir bo’ldi, shundan keyin u kishi Ahmadni hajr qildilar (yuz o’gridilar). U kishi eng avval “lafz”ni ishlatdilar. Husayn aytdilar: “Uni talaffuz qilishim maxluqdir”. Bu so’z Ahmadga yetib bordi, Ahmad buni rad qildilar: “Bu bid’atdir”, dedilar. Husayn masalani tushuntirdilar: “Seni Quronni talaffuz qilishing bu talaffuz qilingan narsa emas.” So’ngra Ahmad haqida shunday dedilar: “Bu bola haqida nima qilamiz? Agar maxluq desak, bid’at deyapti, maxluqmas desak ham bid’at deyapti?” Shundan keyin Ahmadning atrofdagilari g’azab qilishdi va Husaynni kamsitishdi…
Al-Karobisiy aytgan bid’ati, “lafz” masalasidagi yozgani, talaffuz maxluq ekani haqdir. Ammo Imom Ahmad Quronni maxluq deydiganlar bu so’zlardan foydalanmasliklari uchun uni rad qildilar va bu eshikni yodpilar. Chunki sen lafzni talaffuz qilingan narsadan, ya’ni Allohning kalomidan faqat aqlingdagina ajrata olsan (Eshituvchi esa sen nimani qasd qilganingni bilmaydi.)” (“Siyar A’lam an-Nubala”)

7. Lafzni inkor qiluvchilar. Mo’tazilalar aytadilar: Bandalarning amallari yaratilgan emas. Shunday ekan: “Quronni tilovat qilishimiz maxluq emas”, dedilar, ya’ni tilovat qilishlik Alloh tamonidan yaratilmaydi, balki banda o’zi yaratadi, dedilar.

8. Lafzni inkor qiluvchilar, ahli hadisdan bo’lgan Abu Hotim ar-Roziy (tavalludi 277 h.), Abu Zur’a (tavalludi 264 h.) va boshqalar Jahmiyya va Kullobiyyalarning Lafziyyalariga raddiya beramiz deb, xatoni boshqa bir xato bilan rad qildilar. Ular aytdilar: “Quronni tilovat qilishimiz maxluq emas, uni talaffuzimiz maxluq emas, chunki bu Qurondir, Quron esa maxluq emas”. Bu so’z bilan ular insonnig tovushlarini ham kirgazib yuborishdi, ya’ni insonning tovushi ham, qiroati ham maxluq emas, degan ma’no kelib chiqdi. Albatta qasddan emas.

9. Lafzni ishlatishni umuman inkor qiluvchilar, Imom Ahmad: “Ким: Қуръонни талаффуз қилишим махлуқ деса, у жаҳмий, ким махлуқ эмас деса, у бидъатчидир”. Ishaq ibn Rahaviyya, Ibn Jarir ham shu fikrda bo’lishgan, Ibn Jarir ham bir qancha ulamolar shunday fikrda bo’lishganin aytdilar.

10. Tafsilot bilan gapiruvchilar. Imom Buxoriy banda amallarini o’zi yaratadi, deydiganlarga raddiya olaroq “Xolq Af’alul Ibad” kitobini yozdilar. Aytdilar: “Tovush qorining tovushidir, kalom Allohning kalomidir”. Muhammad ibn Yahyo az-Zuhaliy bu maslada fitna eshiklarini yopish uchun sukut saqlashni to’g’ri deb bilardilar. Shundan keyin bu kishi bilan Imom Buxoriyning orasida katta fitna bo’ldi. Imom Buxoriyga tuhmat qilib: “Banda Quron talaffuz qilishi maxluqdir”, degan so’zni u kishiga nisbat berishdi. Imom Buxoriy aytdilar: “Kimki meni, Quronni talaffuzim maxluqdir, dedi deb da’vo qilsa u yolg’onchidir, men bunday demadim.”

Imom Ahmad ham Bandaning amali bilan Allohning kalomi orasini ajratdilar, aytdilar: “Qalb maxluqdir, yodlangan narsa maxluq emas. Tilovat maxluqdir, tilovat qilingan narsa maxluq emas. Eshitish maxluqdir, eshitilgan narsa maxluq emas. Ko’rish maxluqdir, ko’rilgan narsa maxluq emas. Yozishlik maxluqdir, yozilgan narsa maxluq emas.”(Xolq Af’alul Ibad)

Ibn Qutayba aytdilar: “Ahli sunna so’zlarida biror narsada ixtilof qilishmadi, faqatgina “lafz” masalasida ixtilof qilishdi.” (“Dar'ut Ta’aruzi” 1/263)

Abu Hanifani bu boradagi mavqiflari

Imom Abu Hanifa Quronni maxluq deganlari haqida turli rivoyatlar bor. Bundan boshqacha e’tiqodda bo’lganlari haqida ham rivoyatlar keltirilhan. Abu Yusuf aytadilar: “Abu Hanifa bilan olti oy munoqasha qildim, natijada kim: Quronni maxluq desa kofir bo’lishi haqida ittifoq qildik.” (Ibn Abi Hatim rivoyat qildilar. Alboniy sanadi yaxshi dedilar.)

Alboniy aytadilar: “Imom Abu Hanifa va u kishining ilmi haqidagi gumonim shunday (Quronni maxluq emas degan e’tiqodda bo’lganlar), agar u kishidan buni teskarisi (Quronni maxluq deganlari) sahih sobit bo’lsa, u kishi Abu Yusuf bilan munozara qilishlaridan avvalgi e’tiqodlari bo’lagan.” (Muxtasar al-‘uluv lil-‘Aliy al-‘Goffar)

“Lafz” haqida Abu Hanifadan kelgan rivoyatlar:

قال رحمه الله:
"واالقرآن كلام الله تعالى في المصاحف مكتوب وفي القلوب محفوظ وعلى الألسن مقروء وعلى النبي عليه الصلاة والسلام منزل ولفظنا بالقرآن مخلوق وكتابتنا له مخلوقة وقراءتنا له مخلوقة والقرآن غير مخلوق"

Abu Hanifani so’zlari: “Quron Alloh taoloning kalomi, mushaflarda yozilgan, qalblarda yodlangan, tillarda qiroat qilingan, Nabiy sollallohu alayhi vasallamga nozil bo’lgan. Quronni talaffuz qilishimiz maxluqdir, uni yozishligimiz maxluqdir, uni qiroat qilishimiz maxluqdir, Quron esa maxluq emasdir.” (“Fiqhul Akbar”)

Abu Hanifa aytgan talaffuz, qiroat, yozish mujmal so’zlardan, ikki ma’noga dalolat qilishi mumkin. Abu Hanifa aynan nimani qasd qilganlarini tushunish uchun to’liq matnga e’tibor berish kerak. Ya’ni Quron maxluq emas, meni tovushim, yozuvim maxluqdir.

Abu Hanifani boshqa bir so’zlari: “Allohdagi narsa maxluq emas, maxluqdagi narsa maxluqdir” (buni Kavsariy keltirgan)
Shayx Hamud at-Tuvayjiriy aytadilar: “Kavsariyni Abu Hanifadan Quron haqida rivoyat qilib keltirgan so’zlar: “maxluqdagi narsa maxluqdir”, Abu Hanifadan bunday so’z sobit bo’lmagan deb o’ylayman. Sahih sobit bo’lgan taqdirda ham bu mujmal kalimadir. Bunda ikki ma’no tushunish mumkin: Birinchisi, tilovatcining tilidagi, hofizlarning qalbidagi tovushlar, zehndagi suratlar maxluqdir, huddi ularni ko’tarib yurganlar kabi barchasi maxluqdir. Bu Abu Hanifaga tuxmatdir. Abu Hanifa bu narsadan pokdirlar. Ikkinchidan, Abu Hanifa tilovatni, tovushni, yozuvni, eshitishni hammasini maxluq deb qasd qilganlar, chunki bu bandaning amallaridandir. Ammo tilovat qilinayotgan, qiroat qilinayotgan, mushaflarga yozilgan Quron haqida hech narsa demadilar. Umid qilamizki Abu Hanifa bu so’zlari bilan bandalarning fe’llari bilan Alloh taoloning kalomi orasini ajratishni qasd qilganlar.” (“Quronni yaratilishi masalasida birodarlarni ogohlatirish”)

Imom Zahabiy “siyar” kitoblari 11-tom 432-betda ” Bizning Quronni o’qishimiz mahluq, ammo Quron yaratilganmas”- deganlar.

Bu yerda Imom Zahabiy tafslot kirgazdilar, o’qishimiz ikki ma’noni o’z ichiga oldi: Biri: Quron, Ikkinchisi: tovushimiz. So’zning davomida nimani ko’zda tuganliklarini bildirish uchun Quron maxluq emasligini ta’kidladilar. Shunday qilib tovushimiz qoldi, u esa maxluqdir.

Tafsilot borligi haqida Shayx Favzon ham aytib o’tdilar. Savol: Fazilatli Shayx, Alloh sizni haqqa yetishtirsin, Imom Ahmad rohimahullohning mana bu so’zlarining ma’nosi nima: “Ким: Қуръонни maxluq desa, у жаҳмий. Ким: Қуръонни талаффуз қилишим махлуқ деса, , у бидъатчидир”. Bularni orasida nima farq bor? Buning ma’nosi nima?”

Javob: “Kimki Quron maxluqdir, desa u ochiq Quronni yaratilgan deb aytmoqda, u jahmiydir. Ammo kimki Quronni gapirishligim maxluqdir, desa u bid’atchidir. Chunki gapirishligim ikki ehtimollidir, yoki talaffuzim (tovushim), yoki talaffuz qilgan narsamni qasd qilishi mumkin. Agar taaffuzni (tovushni) qasd qilgan bo’lsa to’g’ri u maxluqdir. Agar maqsadi talaffuz qilingan narsa bo’lsa, u jahmiydir. Demak tafsilot lozim, u nimani qasd qildi, talaffuznimi, yoki talaffuz qilingan narsanimi?” http://www.alfawzan.af.org.sa/node/7078

Abul Hasan al Ashariy “ibana” kitoblarida : Biz hisoblimizki, Quronni o’qishimiz mumkin, ammo Quronni o’quvchi uni talaffuz qivotdi deb eta olmimiz”

Bu so’zlarni “Ibana”da topolmadim. Nega talaffuz qilayapti deb aytolmaymiz? Bunga ochiq dalil kerak.

“salaf” talabalardan bo’lgan Qirimlik Abu Yahyo lafz bilan qiroatni o’rtasini ajratgan bo’lsa xato qilibdi. Alloh Abu Yahyoni bu xatosini va boshqa xatolarini isloh qilsin.

Bu mavzuda Ibn Taymiyya va Ibn Qoyyimlarning ham ko'p foydal so'zlari bor. Qo'shimcha ma'lumot uchu bu olimlarning kitoblariga murojat qilsin.

Allohim qabul et, gunohlarimni mag’firat qil! Haqqa hidoyat qilganingdan so’ng qalblarimizni haqdan burib tashlama!
Allohumma solli ala Muhammad va ala alihi vasohbihi vasllim.

Assalamu alaykum hurmatli admin. iltimos bu habarimni forumdagi Quron lafzi borasidagi bahslashilgan joyga joylasangiz. chunki bu forumni ko’pchilik o’qidi va men zalolatda bosh bo’lishni hohlamiman. Abu Solih birodarga tashakkur , meni no’tog’ri tshunchamni to’girlaganlari uchun. Men hato qildim va forumdagilarga iltimos so’zimni qabul qilmanglar, balki katta ulamolarning so’zlariga diqqat qilinglar. Men hato qildim, Allohga tavba qilamiz.

http://tavhid.com/mehmonxona#comment-1438