Муртадлик - Исломдан қайтиш
Исломдаги муртадлик, у ундан (Исломдан) қайтиш демакдир. Аллоҳ таоло шундай деди: «Ортларингизга қайтиб кетмангиз, акс ҳолда зиён кўргувчиларга айланиб қўлурсиз» (Моида: 21).
Аллоҳ таоло айтдики: «Сизлардан ким ўз динидан қайтиб, динсиз ҳолда ўлса, ундай кимсаларнинг қилган амаллари дунё-ю охиратда беҳуда кетур. Улар дўзах эгаларидир ва унда абадий қолажаклар» (Бақара: 217).
Ушбу Аллоҳ таоло томонидан мўминларга қаттиқ огоҳлантириш бўляпти: Эй мўминлар «Сизлардан ким ўз динидан қайтиб», вафотидан олдин тавба қилиб Исломга қайтмай, «Динсиз ҳолда ўлса», дарҳақиқат «Ундай кимсаларнинг қилган амаллари дунё-ю охиратда беҳуда кетур», яъни, ботил бўлур. «Улар дўзах эгаларидир ва унда абадий қолажаклар».
Аллоҳ таоло шундай деди: «Албатта ўзларига ҳидоят (йўли) аниқ-равшан бўлганидан кейин яна ортларига (куфрга) қайтиб кетган кимсаларга (бу ишларини) шайтон чиройли қилиб кўрсатди ва улар учун (пуч орзу-хаёлларни) узун қилиб қўйди» (Муҳаммад: 25).
Аллоҳ таоло айтдики: «Эй мўминлар, сизларнинг ичингиздан кимда-ким ўз динидан қайтса, Аллоҳ бошқа бир қавмни келтирурки, Аллоҳ уларни яхши кўрур, улар Аллоҳни яхши кўрурлар. Улар мўминларга хокисор, кофирларга эса қаттиққўл» (Моида: 54).
«Сизларнинг ичингиздан кимда-ким ўз динидан қайтса», яъни, ўз динидан ортга қайтса.
Ушбу оятларда муртадликдан огоҳлантирув ва қаттиқ ваъид бордир.
Имом Бухорий (6878) ва имом Муслим (1678) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилишган ҳадисда, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Мусулмон кишининг қони уч ишнинг бири билангина ҳалол бўлади: никоҳ қургани ҳолда зино қилувчи, жонга жон (яъни қасос), динини ташлаб, жамоатдан ажралган кимса».
Имом Бухорий (2854) Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қиладилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдиларки: «Ким динини ўзгартирса, бас, уни қатл қилинглар».
Агар муртадлар кучга эга бир тўда бўлса, Абу Бакр розияллоҳу анҳу муртадларга қарши курашганларидек, то Исломга бўйин эггунларигача уларга қарши кураш олиб борилади. Муратдликдан қайтмаганлари қатл қилиниб, тавба қилганларининг тавбаси қабул қилинади.
Агар муртад ёлғиз бўладиган бўлса қўлга олиниб, тавбага чақирилади. Тавба қилса ҳоп-ҳоп, акс ҳолда қатл қилинади. У аслий кофирга ўхшаш эмас. Чунки муртад ҳақни билди, Аллоҳнинг динига ўз хоҳиш-ихтиёри билан кирди ва Исломни ҳақ дин дея эътироф этди. Энди у муртад бўладиган бўлса, ақида ҳимояси ўлароқ қатл қилинади. Ушбу зарурий беш нарса (дин, жон, ақл, насл ва обрў ҳамда мол-давлат)ни сақлаш бобиданки, унинг аввали диндир. Дин Исломга кириб сўнг муртад бўлган кимсанинг қўлида ўйинчоқ ҳолда ташлаб қўйилмай, балки у ушбу лўттибозликдан динни ҳимоя қилиш нуқтаи назаридан ҳам қатл қилинади.
Муртадлар ичида тавбага чақирилмай қатл қилинадиганлари ҳам бор. Бу муртадлиги сабаб (Исломга) катта зарарлар етган кимсадир. Ушбу кимса тавбага чақирилмай, диннинг ва Ислом дини сақлов-риоя қилишга аҳамият қаратган заруратларнинг аввалгисини ҳимоя қилиш ўлароқ боши танасидан жудо қилинади.
Муртад – Исломга кирганидан сўнг куфр келтирган кимсадир:
Ё қалбидаги (бузуқ) эътиқоди сабаб;
Ёки дин ишлари хусусида юз берган шак-шубҳа сабаб;
Ё бўлмаса Аллоҳдан ўзгасига сажда қилиш, жонлиқ сўйиш, назр аташ каби бирор феъл-иш ҳаракат сабабки, ушбу ишларга қўл урган кимса муртад бўлади;
Ёкида Аллоҳ таоло, Росул соллаллоҳу алайҳи ва саллам ёки Ислом динини сўкиб-ҳақоратлаш каби сўз сабаб: «Айтинг: «Аллоҳдан, Унинг оятларидан, Унинг пайғамбаридан кулувчи бўлдингизми?» Узр айтманглар! Сизлар иймон келтирганингиздан сўнг яна куфрга қайтдингиз» (Тавба: 65-66).
Демак муртадлик сўз, феъл, эътиқод ва дин ишларининг бирортаси хусусида шак-шубҳага бориш билан юз беради. Намоз, закот ва тавҳиднинг вожиблиги борасида шак-шубҳа қилган кимса кабики, ушбу кимса кофир бўлади. Шак-шубҳа: икки иш орасида иккиланиб қолишдир.
Аллоҳ таоло айтдики: «Сизлардан ким ўз динидан қайтиб, динсиз ҳолда ўлса, ундай кимсаларнинг қилган амаллари дунё-ю охиратда беҳуда кетур. Улар дўзах эгаларидир ва унда абадий қолажаклар» (Бақара: 217).
Ушбу Аллоҳ таоло томонидан мўминларга қаттиқ огоҳлантириш бўляпти: Эй мўминлар «Сизлардан ким ўз динидан қайтиб», вафотидан олдин тавба қилиб Исломга қайтмай, «Динсиз ҳолда ўлса», дарҳақиқат «Ундай кимсаларнинг қилган амаллари дунё-ю охиратда беҳуда кетур», яъни, ботил бўлур. «Улар дўзах эгаларидир ва унда абадий қолажаклар».
Аллоҳ таоло шундай деди: «Албатта ўзларига ҳидоят (йўли) аниқ-равшан бўлганидан кейин яна ортларига (куфрга) қайтиб кетган кимсаларга (бу ишларини) шайтон чиройли қилиб кўрсатди ва улар учун (пуч орзу-хаёлларни) узун қилиб қўйди» (Муҳаммад: 25).
Аллоҳ таоло айтдики: «Эй мўминлар, сизларнинг ичингиздан кимда-ким ўз динидан қайтса, Аллоҳ бошқа бир қавмни келтирурки, Аллоҳ уларни яхши кўрур, улар Аллоҳни яхши кўрурлар. Улар мўминларга хокисор, кофирларга эса қаттиққўл» (Моида: 54).
«Сизларнинг ичингиздан кимда-ким ўз динидан қайтса», яъни, ўз динидан ортга қайтса.
Ушбу оятларда муртадликдан огоҳлантирув ва қаттиқ ваъид бордир.
Имом Бухорий (6878) ва имом Муслим (1678) Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилишган ҳадисда, Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай дедилар: «Мусулмон кишининг қони уч ишнинг бири билангина ҳалол бўлади: никоҳ қургани ҳолда зино қилувчи, жонга жон (яъни қасос), динини ташлаб, жамоатдан ажралган кимса».
Имом Бухорий (2854) Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қиладилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам айтдиларки: «Ким динини ўзгартирса, бас, уни қатл қилинглар».
Агар муртадлар кучга эга бир тўда бўлса, Абу Бакр розияллоҳу анҳу муртадларга қарши курашганларидек, то Исломга бўйин эггунларигача уларга қарши кураш олиб борилади. Муратдликдан қайтмаганлари қатл қилиниб, тавба қилганларининг тавбаси қабул қилинади.
Агар муртад ёлғиз бўладиган бўлса қўлга олиниб, тавбага чақирилади. Тавба қилса ҳоп-ҳоп, акс ҳолда қатл қилинади. У аслий кофирга ўхшаш эмас. Чунки муртад ҳақни билди, Аллоҳнинг динига ўз хоҳиш-ихтиёри билан кирди ва Исломни ҳақ дин дея эътироф этди. Энди у муртад бўладиган бўлса, ақида ҳимояси ўлароқ қатл қилинади. Ушбу зарурий беш нарса (дин, жон, ақл, насл ва обрў ҳамда мол-давлат)ни сақлаш бобиданки, унинг аввали диндир. Дин Исломга кириб сўнг муртад бўлган кимсанинг қўлида ўйинчоқ ҳолда ташлаб қўйилмай, балки у ушбу лўттибозликдан динни ҳимоя қилиш нуқтаи назаридан ҳам қатл қилинади.
Муртадлар ичида тавбага чақирилмай қатл қилинадиганлари ҳам бор. Бу муртадлиги сабаб (Исломга) катта зарарлар етган кимсадир. Ушбу кимса тавбага чақирилмай, диннинг ва Ислом дини сақлов-риоя қилишга аҳамият қаратган заруратларнинг аввалгисини ҳимоя қилиш ўлароқ боши танасидан жудо қилинади.
Муртад – Исломга кирганидан сўнг куфр келтирган кимсадир:
Ё қалбидаги (бузуқ) эътиқоди сабаб;
Ёки дин ишлари хусусида юз берган шак-шубҳа сабаб;
Ё бўлмаса Аллоҳдан ўзгасига сажда қилиш, жонлиқ сўйиш, назр аташ каби бирор феъл-иш ҳаракат сабабки, ушбу ишларга қўл урган кимса муртад бўлади;
Ёкида Аллоҳ таоло, Росул соллаллоҳу алайҳи ва саллам ёки Ислом динини сўкиб-ҳақоратлаш каби сўз сабаб: «Айтинг: «Аллоҳдан, Унинг оятларидан, Унинг пайғамбаридан кулувчи бўлдингизми?» Узр айтманглар! Сизлар иймон келтирганингиздан сўнг яна куфрга қайтдингиз» (Тавба: 65-66).
Демак муртадлик сўз, феъл, эътиқод ва дин ишларининг бирортаси хусусида шак-шубҳага бориш билан юз беради. Намоз, закот ва тавҳиднинг вожиблиги борасида шак-шубҳа қилган кимса кабики, ушбу кимса кофир бўлади. Шак-шубҳа: икки иш орасида иккиланиб қолишдир.