Мавлидни динга киритган киши ҳақида

Ибн Касир ва Ибн Ҳажар раҳимаҳумаллоҳ мавлидни динга киритган киши ҳақида тўплаган маълумотлари

Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм

Динга мавлидни киргизган киши ҳақида уламолар қатъий айтадики, бу бидъатни киритган киши Ирбил ҳокими Музаффаруддин ибн Зайнуддиндир. «Бу киши исрофгар ҳукмдор эди. Ўз замонининг уламоларини бу киши ўзининг фикри ва ижтиҳодига асосланган йўлга эргашишларига ва ўзининг мазҳабидан бошқа мазҳабга юрмасликка мажбурлаган. У бир гуруҳ уламоларни ва ўзига тобеъларнинг аксар қисмини ўзига оғдириб олган. Биринчи подшоҳнинг туғилган кунини нишонлаш бу кишининг одати эди. Бу одамнинг мақсади мазкур одатни мусулмонлар орасига киргизиш бўлган».[1]

Бу киши Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилган кунларини нишонлашга ҳар йили юз минг (дирҳам) сарфларди.[2]

Бу бидъатни киргизишда унинг соҳиби ва ёрдамчиси Абул-Хаттоб Умар ибн Диҳйа Андалусий эди. «У Мағрибда хизмат қилган, сўнг Шомга, кейин Ироққа сафар қилган. Кейинчалик эса Ирбилга 604 ҳ.й. келиб у ернинг ҳукмдори Музаффаруддин ибн Зайнуддин Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилган кунларини нишонлашга қаттиқ берилганлигини топади ва у (ҳукмдор) учун «Танвир фий мавлид ал-башир ан-назир» деган китобни ёзиб унга ўқиб беради. Ҳукмдор унга бир минг динор бериб уни мукофотлайди».[3]

Ибн Касир Ибн Диҳйа ҳақида ас-Сабтдан нақл қилади: «Ибн Унайнинг хислати мусулмонларга туҳмат қилиш ва уларни ҳақорат қилиш эди. У кўпинча ўз хабарларида қўшимчалар қилиб ҳаддан оширган (муболаға қилган)». Шунинг учун одамлар у ривоят қилаётган хабарларни қабул қилишдан тўхташди ва унинг ёлғончилиги ҳақида эълон қила бошлашди. Комил (исмли ҳукмдор) эса унга ҳомийлик қиларди. Бу кишининг хулқи фош бўлганидан сўнг у «Дорул-ҳадис»ни тарк қилиб ва (ҳукмдорнинг) ҳомийлигидан маҳрум бўлди.[4]

Ибн Диҳйа 542 ҳ.й.да туғилиб 635 ҳ.й.да вафот этган.[5]

Ибн Нажжор айтди: «Одамлар унинг ёлғончилиги, заифлиги, эштимаган нарсасини эшитдим деб даъво қилишига ва йўлиқмаган кишига йўлиқдим дейишига иттифоқ қилишганини кўрдим. Бунинг аломати очиқ-равшан эди».[6]

Ибн Ҳажар Асқалоний бу киши ҳақида яна шундай сўзларни келтиради: «У ёлғончи эди. Кўп ҳолда ёлғон ишлатарди ва ёлғон хабарларни тўқиш билан шуғулланарди. Ўтган уламолар ва фуқаҳоларга кўп туҳмат қилган, оғир гаплар гапирган. Ўзига бино қўйган, дин масалаларини тушунишда маҳрум бўлган, динга кибр билан қараган эди». Бу Ҳофиз Зиёдан ҳикоя қилинди. Кейин у давом этади: «Али бин Ҳасан Абул-Ало ал-Исфаҳоний менга айтиб берди Ибн Диҳйа олдимизга Исфаҳонга келиб отам билан хонақоҳда тўхтади. У (отам)га ҳурмат кўрсатиб унга эътибор билан қараган. Бир куни у отамнинг олдиларига гилам билан келиб, гиламни ўпди-да, отамнинг олдиларига қўйди ва: «Мен бу гилам устида шунча минг ракаат намоз ўқидим ва Қуръонни Кааба ичида бир неча марта хатм қилдим», деди. Отам бу гиламни олиб уни ўпди ва жуда хурсанд бўлиб уни қабул қилиб олди. Ўша куннинг охирида Исфаҳоннинг бир аҳли келиб, биз билан суҳбат бошлади. Суҳбатда у бирданига: «Сизларда тўхтаган Мағриб фақиҳи бугун гўзал гиламни фалон нархга сотиб олди» деди. Бундан сўнг отам гиламни олиб келишни буюрди. Ўша киши бу гиламни кўриб: «Ҳа, Аллоҳга қасамки, бу ўша гилам», деди. Отам сукут сақлардилар, Ибн Диҳйа эса кўзларини қуйи туширди».[7]

[1] Аҳмад ибн Муҳаммад ал-Мисрий, «Қовлул-муътамад фий амалил-мавлид».

[2] Заҳабий, «Дувалул-ислом» 11/102.

[3] Ибн Касир, «Бидоя ва ниҳоя», 13/144-146.

[4] Ўша манба.

[5] Ибн Ҳажар Асқалоний «Лисонул-мезон», 4/293.

[6] Ибн Ҳажар Асқалоний «Лисонул-мезон», 4/294.

[7] Ибн Ҳажар Асқалоний «Лисонул-мезон», 4/295.