04-05-2012, 08:43 PM
Салаф уламоларининг бидъат аҳлидан огоҳ қилишидан намуналар
Саҳоба розияллоҳу анҳумлар (одамларни) бидъатларга нисбатан нафрат назари билан қарашга чорлардилар. Ва суннатга эргашишга ундардилар. Абу Абдурроҳман Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтадилар: «Эргашинглар бидъат қилманглар. Дарҳақиқат сизларга етарли бўлди» (Абу Ҳайсама ан-Насоий «Илм» китоби, 54).
Доримий «Сунан» китобларининг муқаддимасида (1/286-287), Амр ибн Яҳёга бориб тақаладиган санад билан ривоят қиладилар. У киши (Амр ибн Яҳё) айтадиларки: «Отам оталаридан шундай ривоят қилганларини эшитганман. У киши (боболари) айтадиларки: Биз бомдод намозидан олдин Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу эшиклари олдида ўтирардик. У киши (уйдан) чиқсалар масжидга бирга борар эдик. Шунда Абу Мусо ал-Ашъарий розияллоҳу анҳу келиб, айтдиларки: «Абу Абдурроҳман олдингизга чиқдиларми?» Биз: «Йўқ, ҳали (чиқмадилар)», дедик. У киши чиққунларигача биз билан ўтирдилар. (Уйдан) чиққанларида барчамиз у киши (томонга қараб) турдик. Абу Мусо у кишига айтдиларки: «Эй Абу Абдурроҳман, мен боя масжидда ўзим норози бўлган бир ишни кўрдим. Аллоҳга қасамки, унда бирор яхшилик бор деб билмайман».
Абдуллоҳ ибн Масъуд: «У нима экан?», дедилар. Абу Мусо: «Биз билан юрсангиз кўрасиз», дедиларда (воқеани) айтиб бердилар: «Масжидда ҳалқа-ҳалқа бўлиб ўтирган бир қавмни кўрдим. Намозни кутиб ўтиришарди. Ҳар бир ҳалқада қўлларида майда тош бўлган бир киши бўлиб, шундай дерди: юз марта Аллоҳу Акбар деб айтинглар. (Атрофидагилар) юз марта Аллоҳу Акбар дейишарди. Юз марта Ла илаҳа иллаллоҳ денглар деса, ҳалигилар ҳам юз марта Ла илаҳа иллаллоҳ дейишарди. Юз марта субҳаналлоҳ денглар, деса, ҳалигилар ҳам юз марта субҳаналлоҳ дейишарди».
Абдуллоҳ ибн Масъуд: «Уларга нима дедингиз?», дедилар. Абу Мусо: «Уларга сизни райингизни ёки сизни амрингизни кутайчи деб бирор гап гапирмадим», дедилар.
Абдуллоҳ ибн Масъуд: «Уларга қилган ёмон ишларини санашни буюриб, шунда яхши ишлари зое бўлмаслигини гаровини бермабсиз-да», дедилар. Сўнг у киши билан то ўша ҳалқалардан бирини олдига келгунларича бирга юрдик. Уларни тепасида тўхтаб: «Мен кўриб турган, бу қилаётган ишингиз нимаси?», дедилар. Улар: «Эй Абу Абдурроҳман, бу майда тошлар бўлиб, булар билан такбир, таҳлил ва тасбиҳ айтиб ўтиргандик», дедилар.
Абдуллоҳ ибн Масъуд айтдиларки: «Қилган ёмонликларингизни санасангизчи. Шунда мен ҳасанотларингиздан бирор нарса зое бўлмаслигини гаровини бераман. Ҳолингизга вой бўлсин эй Муҳаммад уммати! Ҳалокатингиз намунча тез бўлмаса! Пайғамбарингиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари (атрофингизда) кўп бўлсалар. Пайғамбарингизнинг кийими ҳали эскирмаган, идиши эса синмаган бўлса. Нафсим Уни Қўлида бўлган Зотга қасамки, сизлар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг миллатидан кўра тўғрироқ миллатдамисизлар ёки залолат эшигини очувчимикинсизлар?!»
Улар: «Аллоҳга қасамки, эй Абу Абдурроҳман, биз фақат яхшиликни истаган эдик», дейишди.
У киши: «Қанчадан-қанча яхшилик истагида юрганлар борки, бироқ ҳаргиз унга етишолмайдилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга шундай бир қавм ҳақида айтганларки, улар Қуръон ўқийдилар, бироқ у (ўқиганлари) бўғизларидан нарига ўтмайди. Аллоҳга қасамки, эҳтимол ўшаларни кўпи сизларни ичингиздан бўлса керак деб ўйлайман», дедилар. Сўнг улардан бурилиб кетдилар.
Амр ибн Салама айтдиларки: «Ўша ҳалқаларнинг аксарини Наҳровон куни хаворижлар билан бирга бизга қарши уруш олиб бораётганларини кўрдим».
Саҳоба розияллоҳу анҳумдан бу бобда ривоят қилинган асарлар жуда кўпдир.
Тобеинлар ва улардан кейин келганлар ҳам ана шундай, бидъат ва унинг аҳлидан огоҳлантириб ўтишди.
Ибн Сийрин айтадилар: «Иснод ҳақида сўралмас эди. Фитна рўй бергач, бизга (санаддаги) кишиларингизни номма-ном айтинглар, дейишадиган бўлишди. Шунда аҳли суннага қаралардида, ҳадислари олинарди. Аҳли бидъатга қаралардида ҳадислари олинмасди» («Муқоддима Соҳиҳ Муслим» 1/15).
Абу Қулоба айтдиларки: «Бирор киши бидъат тўқиб чиқарадиган бўлса, албатта қонхўр бўлиб қолади» («Муқоддима Сунан ад-Даримий» 1/231).
Имом Шофеъий бидъат аҳли ҳақида айтдиларки: «Аҳли калом борасида мени ҳукмим шуки: хурмо шоҳлари билан саваланиб, туяга ўтказилиб, қавми-қариндошлари орасида айлантириб чиқилгач, барчанинг кўз ўнгида бундай деб жар солинмоқ керак: Бу Китобу-Суннат илмини ташлаб, калом илмига кирган кимсанинг жазосидир» (Ҳарвий «Заммул Калам ва аҳлиҳ» 4/294).
Суфён Саврий бидъат аҳли билан бир жойда ўтиришдан огоҳлантирардилар. Фарёбий айтадиларки: «Суфён Саврий мени фалончи ва пистончилар билан бир жойда ўтиришимдан қайтарардилар. Яъни бидъат аҳлидан бўлган кишилар билан (ўтиришдан)» (Ибн Батта «ал-Ибана» 2/461).
Суфён ибн Уяйна дедилар: «Одамлар Жобирдан – яъни Жуъфий – бидъатини ошкор қилишидан олдин ҳадис қабул қилиб олишарди. Бидъатини зоҳир қилгач, одамлар унинг ҳадисини олмаслик ҳақида гапиришди. Шунда баъзи одамлар уни тарк этишди. Унга: Нима бидъат олиб келганакан ўзи?, дейилганда. Маҳдий бир кун сирдобдан чиқади деганга ўхшаш (шиаларнинг бидъий ақидаларига) иймон келтириш эди, деб айтди» («Муқоддима Соҳиҳ Муслим» 1/101).
Абу Зуръа ва Абу Ҳатим Розийлар ҳам бидъат аҳли билан бир жойда ўтиришдан қайтарардилар.
Ибн Абу Ҳатим айтдиларки: «Отам ва Абу Зуръани (тўғри йўлдан) озган ва бидъат аҳлини тарк этишга буюраётганларини эшитдим. У иккови бу борада аяб ўтирмасдан (масалани қаттиқ) олишарди. Ва у иккови китобларга асар турганда (ўз) райини тиқиштиришни инкор қилишарди. Шу билан бирга у икковлари аҳли калом билан бир жойда ўтиришдан ва китобларига кўз югуртиришдан қайтаришарди. Ва айтишардики: Калом соҳиби ҳеч қачон нажотга эришолмайди…» («Шарҳ Усул Эътиқод Аҳли Сунна Вал Жамоа» 1/201).
Барбаҳарий айтдиларки: «Бидъатчилар чаёнларга ўхшайдилар. Бошлари ва таналарини ерга тиқиб олишади-да, нишларини (ташқарига) чиқариб олишади. Имконият топилди дегунча, чақиб олишади. Бидъат аҳли ҳам ҳудди шундай. Улар одамлар орасида яшириниб юрадилар. Ва имконият туғилди дегунча истакларига етишиб оладилар» («Тобақотул Ҳанабила» 3/77, «Мактаба ал-Убайкан» нашриёти).
Бағавий роҳимаҳуллоҳ шундай дедилар: «Саҳобалар, тобеинлар, тобеинларга эргашувчилар ва суннат уламоларининг барчалари ижмо қилиб, иттифоқ қилишган ҳолатда бидъат аҳлига нисбатан душманона муносабатда бўлиш ҳамда уларни тарк этиш асосида ҳаёт кечириб ўтишди» («Шарҳ Сунна» 1/227, 108-рақамдаги асар).
Мен айтаманки: Бизнинг бугунги кунимизгача уламоларимиз бидъат аҳлидан, уларнинг китоблари ва дарсларидан огоҳлантириб келишади, ҳамда уларни буткул тарк этишга ундаб келишади.
Аллома Ибн Боз роҳимаҳуллоҳ рофизалар билан аҳли сунна орасини яқин олиш масаласи ҳақида сўралганларида – ҳолбуки бу чақириқ янграган вақтида, ҳушёр даъватчилар деб айтиладиган кўпчиликни таҳлика остига қўйган эди – жавоб бериб айтдиларки:
«Рофиза ва аҳли сунна орасини яқинлаштириш мумкин бўлмаган ишдир. Чунки ақидалар бошқа-бошқа. Аҳли сунна вал жамоанинг ақидаси - Аллоҳни яккалаш, ибодатни Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло учун холис адо этиш ва Аллоҳга қўшиб бирор кишига, на (Аллоҳга) яқин фариштага ва на жўнатилган элчига дуо қилмасликдир. Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг Ўзигина ғайбни билади деб эътиқод қилишдир. Яна аҳли сунна вал жамоанинг ақидасидандир: саҳобаларни барчаларига муҳаббат қўйиш, уларни номини эшитганда Аллоҳ улардан рози бўлсин деб дуо қилишдир. Ва улар Аллоҳнинг пайғамбарлардан кейинги энг афзал халқлари деб иймон келтириш. Уларнинг ичида энг афзаллари Абу Бакр Сиддиқ, сўнг Умар, сўнг Усмон, сўнг Али – Аллоҳ таоло барчаларидан рози бўлсин. Рофизалар эса бунинг тамомий аксидадирлар. Демак бу иккисини орасини жамлаш мумкин эмас. Яҳудлар билан насороларни, ҳамда бутпарастлар билан аҳли суннани орасини жамлаш мумкин бўлмаганидек, ақидалар бошқа-бошқа бўлгани боис рофизалар билан аҳли сунна орасини яқинлаштириш мумкин эмасдир» («Мажмуъ фатава ва мақолат мутанаввиъа» 5/156).
Ибн Боз роҳимаҳуллоҳга яна қуйидаги савол берилди: «Бу ўринда мувозанат қилиш керак дейдиганлар бор. Яъники, бир бидъатчини бидъати сабаб одамлар огоҳ бўлиши учун танқид қиладиган бўлсангиз, тоинки унга зулм қилиб қўймаслик учун қилган яхшиликларини ҳам эслаб ўтишингиз керак экан».
Роҳимаҳуллоҳ айтдиларки: «Йўқ, асло бунинг кераги йўқ, асло бунинг кераги йўқ. Шунинг учун ҳам аҳли суннанинг китобларини ўқисангиз, огоҳлантирув ирода қилинганини топасиз. Бухорийнинг «Холқ афъал ал-ибад», «ал-Адаб», «ас-Соҳиҳ», Абдуллоҳ ибн Аҳмаднинг «Сунна» китоблари, Ибн Хузайманинг «ат-Тавҳид» китоблари, «Род Усман ибн ад-Даримий ала аҳл ал-бидаъ» ва бундан бошқа китобларни ўқисангиз, улар бидъат аҳлининг ботил ишларидан огоҳлантириш учун асарларни келтириб ўтадилар. Уларнинг қилган яхши ишларини санаш учун эмас… Демак мақсад шуки: уларни қилган ботил ишлари-ю, яхшиликларини ҳаммасидан огоҳлантиришдир. Агар кишининг қилган бидъати куфрга олиб борадиган бўлса, қилган ишларининг сариқ чақалик қиймати йўқдир. Барча қилган яхшиликлари ботил бўлади. Агар қилган бидъати куфрга олиб бормайдиган бўлса, у киши катта хатардадир. Демак мақсад шуки, огоҳ бўлиш вожиб бўладиган хатолар ва оғишишларни баён қилишдир» (Шайхимиз Робиъ Мадхалийнинг «Манҳаж Аҳли Сунна ва Ал-Жамаъа фий нақд ар-рижал ва ал-кутуб ва ат-товаиф» 4-6, китоблари).
Аллома Луҳайдонга қуйидаги савол берилди: «Фазилатли шайх, бидъат ва залолат аҳлидан огоҳлантиришда, инсоф ва адолат қилиш керак деган даъво билан бидъатчининг яхшиликларини эслаб ўтиш, уларга мақтов айтиш ва уларни кўтар-кўтар қилиш аҳли сунна вал жамоанинг манҳажиданми?»
Аллома шундай дедилар: «Жоҳилиятдаги Қурайшни ва ширкка ботганларнинг раҳнамоларини яхши ишлари йўқмиди?! Қуръонда қилган яхшиликларини бирортасини бўлса ҳам зикри ўтдими?!
Улар меҳмонни иззат-икром қилардилар. Араблар жоҳилиятда меҳмонни иззат-икром қилардилар. Қўшничилик ҳақларига риоя қилардилар. Шу билан бирга Аллоҳ жалла ва аълага итоатсизлик қилганларнинг бирор фазилатлари зикр қилинмади.
Бу ўриндаги масала, яхшилик ва ёмонликларни санаш масаласи эмас. Балки келаётган хатардан огоҳлантирув масаласидир. Бирор киши (бу борада) изланиб кўрмоқчи бўлса, Аҳмад ибн Ҳанбал, Яҳё ибн Маъин, Али ибн Мадиний ва Шуъба каби имомларнинг сўзларига қарасин.
Улардан бирорталари каззоб деб танқид қилишган кишилари ҳақида, бироқ у хусни-хулқ, саҳоватпеша ва кечалари кўп таҳажжуд ўқирди деб айтишармиди?!
Ўша зотлар (бидъат аҳлига) ўралашиб юрибди ёки буни ғафлат босиб қолган деб айтган кишилари ҳақида, бироқ унда фалон ва фалон яхши хусусиятлари бор деб айтишармиди?! Йўқ, асло! Унда нима учун бугунги кунда одамлардан бирор кишидан огоҳлантирилган вақтда, бироқ унда бундай ва мана бундай яхши жиҳатлари ҳам бор деб айтилишлиги талаб қилиняпти?!
Булар жарҳ ва таъдил қоидаларидан жоҳил қолган ва фойдаларни амалга ошириш ҳамда уларни чиппакка чиқишидан огоҳлантириш сабабларини билмайдиган кишининг даъволаридир» (Юқоридаги манба).
Аллома Ибн Усаймин роҳимаҳуллоҳ бидъат аҳлининг китобларига кўз югуртириш ва уларни тарқатишдан огоҳлантирдилар. Ким уларга раддия беришга қодир бўлса, унга (ўша китоблар билан танишиб чиқиши) вожиб бўлиши ҳам мумкин. Чунки бидъатга раддия бериш вожибдир.
Роҳимаҳуллоҳ айтдиларки: «Бидъат аҳлини тарк этишдандир: фитна етишидан хавфсираган ҳолатда уларни китобларига кўз югуртириш ва уларни тарқатишни тарк этиш. Залолат ўринларидан узоқ бўлиш вожибдир. Бироқ уларни китоблари билан танишиб чиқишдан мақсад, уларга раддия бериш учун бидъатларини билиш бўлса, саҳиҳ ақида билан ҳимояланган ва уларга раддия беришни уддасидан чиқадиган киши учун бу ишга киришишида зиён йўқ. Балки бу вожиб бўлиши ҳам мумкин. Чунки бидъатга раддия бериш вожибдир. Вожиб мукаммал бўлиши учун лозим бўлган иш ҳам вожибдир» («Мажмуъ ал-фатава» 5/89).
Аллома Солиҳ ал-Фавзон айтдиларки: «Бидъат аҳлидан узоқ бўлиш вожибдир. Салафлар бидъатчи билан бир жойда ўтирган ва улар билан ўралашиб юрган одамга, уларнинг (бидъат аҳлининг) ёмонликлари юқиб қолишидан чўчиб, улар билан ўтиришдан, уларни зиёрат қилишдан ва уларни олдиларига боришдан қайтарардилар» («ал-Ажвиба ал-Муфийда» 166).
Ҳафизаҳуллоҳ яна айтдиларки: «Кимки салаф манҳажига хилоф чиқса ва салаф манҳажига зид келадиган манҳажларни ва уларни аҳлини мақтаса, у хилоф чиқувчи киши деб қаралади. У даъват қилиниши ва насиҳат қилиниши вожиб бўлади. Агар ҳаққа қайтса хоп-хоп, акс ҳолда тарк қилиниб, алоқа узилади» («ал-Ажвиба ал-Муфийда» 160).
Бу ўринда бошқа кўплаб уламолар ҳам бўлиб, уларни бу мавзудаги сўзлари ва китоблари жуда кўпдир. Бу билан улар аҳли сунна вал жамоанинг йўлига хилоф чиққанларга раддия берадилар:
Аллома Абдулмуҳсин ал-Аббод
Аллома Муқбил ал-Вадиъий
Аллома Аҳмад ибн Яҳё ан-Нажмий
Аллома Абдурроҳман ал-Маъламий
Аллома Ҳамуд ат-Тувайжурий
Аллома Зайд ал-Мадхалий
Юқорида эслаб ўтилган уламолар ичида маълум бир шахсларнинг мақолаларини танқид қилганлар, уларни ботил эканлигини айтиб, ушбу ботил сўзни айтган кишини номма-ном санаганлар ҳам бор. Юқорида зикри ўтган икки буюк олимдан икки мисол келтираман:
Биринчи: Аллома Абдулазиз ибн Боз роҳимаҳуллоҳ: У кишига 18/7/1416 ҳижрий санада «Шарҳ Риёзус Солиҳийн» дарсида Саййид Қутбнинг Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари ҳақидаги сўзи ўртага қўйилди. У Саййид Қутбнинг ушбу сўзи эди: «Муовия ва унинг шериги Амр – Амр ибн Ос розияллоҳу анҳуни назарда тутяпти – ёлғон ва товламачиликка, алдов йўлига, мунофиқлик ва ўз мансабини суистемол қилиш йўлига ўтишгач, Али бундай пасткашликка бормади. Натижада у иккиси ғалаба қозониб, бу мувафаққиятсизликка учради. Чунки бундай ютқазиқ ҳар қандай ютуқдан шарафлидир».
Шайх роҳимаҳуллоҳ айтдиларки: «Бу ўта қабиҳ ва инкор қилинадиган сўздир».
Бошқа бир ўринда шундай дедилар: «Бу носоғлом ва ярамас сўздир. Муовия ва Амр ибн Ос розияллоҳу анҳумоларни ҳақоратлашдир».
Савол берувчи айтдики: «Ушбу сўзлар мавжуд бўлган китоблардан қайтариладими?»
Роҳимаҳуллоҳ: «Йиртиб ташланади», дедилар (Шайх Саъид ал-Умарнинг «ан-Насиҳа» китобларидан олинди).
Иккинчи: Аллома Ибн Усаймин роҳимаҳуллоҳ:
9/1/1418 ҳижрий санада «Мажалла ад-Даъва» мажалласининг 1591-сонида «Зилал ал-Қуръан» ҳақида сўралдилар. Роҳимаҳуллоҳ шундай дедилар: «Ихлос сурасига берган тафсирини ўқидим. Аҳли сунна вал жамоанинг йўлига зид бўлган қаттиқ сўзларни айтибди. Унинг ушбу сурага берган тафсири ваҳдатул вужуд ақидасини айтганига далолат қилади. Ҳудди шундай (Аллоҳни) олий бўлишини ҳукмронлик ва эгаллаб олиш деб тафсир қилибди».
Доримий «Сунан» китобларининг муқаддимасида (1/286-287), Амр ибн Яҳёга бориб тақаладиган санад билан ривоят қиладилар. У киши (Амр ибн Яҳё) айтадиларки: «Отам оталаридан шундай ривоят қилганларини эшитганман. У киши (боболари) айтадиларки: Биз бомдод намозидан олдин Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу эшиклари олдида ўтирардик. У киши (уйдан) чиқсалар масжидга бирга борар эдик. Шунда Абу Мусо ал-Ашъарий розияллоҳу анҳу келиб, айтдиларки: «Абу Абдурроҳман олдингизга чиқдиларми?» Биз: «Йўқ, ҳали (чиқмадилар)», дедик. У киши чиққунларигача биз билан ўтирдилар. (Уйдан) чиққанларида барчамиз у киши (томонга қараб) турдик. Абу Мусо у кишига айтдиларки: «Эй Абу Абдурроҳман, мен боя масжидда ўзим норози бўлган бир ишни кўрдим. Аллоҳга қасамки, унда бирор яхшилик бор деб билмайман».
Абдуллоҳ ибн Масъуд: «У нима экан?», дедилар. Абу Мусо: «Биз билан юрсангиз кўрасиз», дедиларда (воқеани) айтиб бердилар: «Масжидда ҳалқа-ҳалқа бўлиб ўтирган бир қавмни кўрдим. Намозни кутиб ўтиришарди. Ҳар бир ҳалқада қўлларида майда тош бўлган бир киши бўлиб, шундай дерди: юз марта Аллоҳу Акбар деб айтинглар. (Атрофидагилар) юз марта Аллоҳу Акбар дейишарди. Юз марта Ла илаҳа иллаллоҳ денглар деса, ҳалигилар ҳам юз марта Ла илаҳа иллаллоҳ дейишарди. Юз марта субҳаналлоҳ денглар, деса, ҳалигилар ҳам юз марта субҳаналлоҳ дейишарди».
Абдуллоҳ ибн Масъуд: «Уларга нима дедингиз?», дедилар. Абу Мусо: «Уларга сизни райингизни ёки сизни амрингизни кутайчи деб бирор гап гапирмадим», дедилар.
Абдуллоҳ ибн Масъуд: «Уларга қилган ёмон ишларини санашни буюриб, шунда яхши ишлари зое бўлмаслигини гаровини бермабсиз-да», дедилар. Сўнг у киши билан то ўша ҳалқалардан бирини олдига келгунларича бирга юрдик. Уларни тепасида тўхтаб: «Мен кўриб турган, бу қилаётган ишингиз нимаси?», дедилар. Улар: «Эй Абу Абдурроҳман, бу майда тошлар бўлиб, булар билан такбир, таҳлил ва тасбиҳ айтиб ўтиргандик», дедилар.
Абдуллоҳ ибн Масъуд айтдиларки: «Қилган ёмонликларингизни санасангизчи. Шунда мен ҳасанотларингиздан бирор нарса зое бўлмаслигини гаровини бераман. Ҳолингизга вой бўлсин эй Муҳаммад уммати! Ҳалокатингиз намунча тез бўлмаса! Пайғамбарингиз соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари (атрофингизда) кўп бўлсалар. Пайғамбарингизнинг кийими ҳали эскирмаган, идиши эса синмаган бўлса. Нафсим Уни Қўлида бўлган Зотга қасамки, сизлар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг миллатидан кўра тўғрироқ миллатдамисизлар ёки залолат эшигини очувчимикинсизлар?!»
Улар: «Аллоҳга қасамки, эй Абу Абдурроҳман, биз фақат яхшиликни истаган эдик», дейишди.
У киши: «Қанчадан-қанча яхшилик истагида юрганлар борки, бироқ ҳаргиз унга етишолмайдилар. Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бизга шундай бир қавм ҳақида айтганларки, улар Қуръон ўқийдилар, бироқ у (ўқиганлари) бўғизларидан нарига ўтмайди. Аллоҳга қасамки, эҳтимол ўшаларни кўпи сизларни ичингиздан бўлса керак деб ўйлайман», дедилар. Сўнг улардан бурилиб кетдилар.
Амр ибн Салама айтдиларки: «Ўша ҳалқаларнинг аксарини Наҳровон куни хаворижлар билан бирга бизга қарши уруш олиб бораётганларини кўрдим».
Саҳоба розияллоҳу анҳумдан бу бобда ривоят қилинган асарлар жуда кўпдир.
Тобеинлар ва улардан кейин келганлар ҳам ана шундай, бидъат ва унинг аҳлидан огоҳлантириб ўтишди.
Ибн Сийрин айтадилар: «Иснод ҳақида сўралмас эди. Фитна рўй бергач, бизга (санаддаги) кишиларингизни номма-ном айтинглар, дейишадиган бўлишди. Шунда аҳли суннага қаралардида, ҳадислари олинарди. Аҳли бидъатга қаралардида ҳадислари олинмасди» («Муқоддима Соҳиҳ Муслим» 1/15).
Абу Қулоба айтдиларки: «Бирор киши бидъат тўқиб чиқарадиган бўлса, албатта қонхўр бўлиб қолади» («Муқоддима Сунан ад-Даримий» 1/231).
Quote:Яъни, ўзи тўқиб чиқарган бидъатига қарши чиққанларни қонини ҳалол санайдиган бўлиб қолади.Молик ибн Анаснинг қиссалари ҳам жуда машҳурдир. Бир киши Аллоҳ таолони кўтарилишининг кайфияти ҳақида сўраганда, унга: «Сен ёмон киши экансан. Сен бидъатчисан. Уни менинг ҳузуримдан чиқариб ташланглар», дедилар (Байҳақий «ал-Асма вас-Сифат» 2/305, Абу Нуъайм «Ҳиля» 6/325. Ушбу асарни саҳиҳ санаганлардан: Заҳабий «Улув» 2/954, Ҳофиз «Фатҳул Борий» 13/500, Албоний «Мухтасар ал-Улув» 103).
Имом Шофеъий бидъат аҳли ҳақида айтдиларки: «Аҳли калом борасида мени ҳукмим шуки: хурмо шоҳлари билан саваланиб, туяга ўтказилиб, қавми-қариндошлари орасида айлантириб чиқилгач, барчанинг кўз ўнгида бундай деб жар солинмоқ керак: Бу Китобу-Суннат илмини ташлаб, калом илмига кирган кимсанинг жазосидир» (Ҳарвий «Заммул Калам ва аҳлиҳ» 4/294).
Суфён Саврий бидъат аҳли билан бир жойда ўтиришдан огоҳлантирардилар. Фарёбий айтадиларки: «Суфён Саврий мени фалончи ва пистончилар билан бир жойда ўтиришимдан қайтарардилар. Яъни бидъат аҳлидан бўлган кишилар билан (ўтиришдан)» (Ибн Батта «ал-Ибана» 2/461).
Суфён ибн Уяйна дедилар: «Одамлар Жобирдан – яъни Жуъфий – бидъатини ошкор қилишидан олдин ҳадис қабул қилиб олишарди. Бидъатини зоҳир қилгач, одамлар унинг ҳадисини олмаслик ҳақида гапиришди. Шунда баъзи одамлар уни тарк этишди. Унга: Нима бидъат олиб келганакан ўзи?, дейилганда. Маҳдий бир кун сирдобдан чиқади деганга ўхшаш (шиаларнинг бидъий ақидаларига) иймон келтириш эди, деб айтди» («Муқоддима Соҳиҳ Муслим» 1/101).
Абу Зуръа ва Абу Ҳатим Розийлар ҳам бидъат аҳли билан бир жойда ўтиришдан қайтарардилар.
Ибн Абу Ҳатим айтдиларки: «Отам ва Абу Зуръани (тўғри йўлдан) озган ва бидъат аҳлини тарк этишга буюраётганларини эшитдим. У иккови бу борада аяб ўтирмасдан (масалани қаттиқ) олишарди. Ва у иккови китобларга асар турганда (ўз) райини тиқиштиришни инкор қилишарди. Шу билан бирга у икковлари аҳли калом билан бир жойда ўтиришдан ва китобларига кўз югуртиришдан қайтаришарди. Ва айтишардики: Калом соҳиби ҳеч қачон нажотга эришолмайди…» («Шарҳ Усул Эътиқод Аҳли Сунна Вал Жамоа» 1/201).
Барбаҳарий айтдиларки: «Бидъатчилар чаёнларга ўхшайдилар. Бошлари ва таналарини ерга тиқиб олишади-да, нишларини (ташқарига) чиқариб олишади. Имконият топилди дегунча, чақиб олишади. Бидъат аҳли ҳам ҳудди шундай. Улар одамлар орасида яшириниб юрадилар. Ва имконият туғилди дегунча истакларига етишиб оладилар» («Тобақотул Ҳанабила» 3/77, «Мактаба ал-Убайкан» нашриёти).
Бағавий роҳимаҳуллоҳ шундай дедилар: «Саҳобалар, тобеинлар, тобеинларга эргашувчилар ва суннат уламоларининг барчалари ижмо қилиб, иттифоқ қилишган ҳолатда бидъат аҳлига нисбатан душманона муносабатда бўлиш ҳамда уларни тарк этиш асосида ҳаёт кечириб ўтишди» («Шарҳ Сунна» 1/227, 108-рақамдаги асар).
Мен айтаманки: Бизнинг бугунги кунимизгача уламоларимиз бидъат аҳлидан, уларнинг китоблари ва дарсларидан огоҳлантириб келишади, ҳамда уларни буткул тарк этишга ундаб келишади.
Аллома Ибн Боз роҳимаҳуллоҳ рофизалар билан аҳли сунна орасини яқин олиш масаласи ҳақида сўралганларида – ҳолбуки бу чақириқ янграган вақтида, ҳушёр даъватчилар деб айтиладиган кўпчиликни таҳлика остига қўйган эди – жавоб бериб айтдиларки:
«Рофиза ва аҳли сунна орасини яқинлаштириш мумкин бўлмаган ишдир. Чунки ақидалар бошқа-бошқа. Аҳли сунна вал жамоанинг ақидаси - Аллоҳни яккалаш, ибодатни Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло учун холис адо этиш ва Аллоҳга қўшиб бирор кишига, на (Аллоҳга) яқин фариштага ва на жўнатилган элчига дуо қилмасликдир. Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг Ўзигина ғайбни билади деб эътиқод қилишдир. Яна аҳли сунна вал жамоанинг ақидасидандир: саҳобаларни барчаларига муҳаббат қўйиш, уларни номини эшитганда Аллоҳ улардан рози бўлсин деб дуо қилишдир. Ва улар Аллоҳнинг пайғамбарлардан кейинги энг афзал халқлари деб иймон келтириш. Уларнинг ичида энг афзаллари Абу Бакр Сиддиқ, сўнг Умар, сўнг Усмон, сўнг Али – Аллоҳ таоло барчаларидан рози бўлсин. Рофизалар эса бунинг тамомий аксидадирлар. Демак бу иккисини орасини жамлаш мумкин эмас. Яҳудлар билан насороларни, ҳамда бутпарастлар билан аҳли суннани орасини жамлаш мумкин бўлмаганидек, ақидалар бошқа-бошқа бўлгани боис рофизалар билан аҳли сунна орасини яқинлаштириш мумкин эмасдир» («Мажмуъ фатава ва мақолат мутанаввиъа» 5/156).
Ибн Боз роҳимаҳуллоҳга яна қуйидаги савол берилди: «Бу ўринда мувозанат қилиш керак дейдиганлар бор. Яъники, бир бидъатчини бидъати сабаб одамлар огоҳ бўлиши учун танқид қиладиган бўлсангиз, тоинки унга зулм қилиб қўймаслик учун қилган яхшиликларини ҳам эслаб ўтишингиз керак экан».
Роҳимаҳуллоҳ айтдиларки: «Йўқ, асло бунинг кераги йўқ, асло бунинг кераги йўқ. Шунинг учун ҳам аҳли суннанинг китобларини ўқисангиз, огоҳлантирув ирода қилинганини топасиз. Бухорийнинг «Холқ афъал ал-ибад», «ал-Адаб», «ас-Соҳиҳ», Абдуллоҳ ибн Аҳмаднинг «Сунна» китоблари, Ибн Хузайманинг «ат-Тавҳид» китоблари, «Род Усман ибн ад-Даримий ала аҳл ал-бидаъ» ва бундан бошқа китобларни ўқисангиз, улар бидъат аҳлининг ботил ишларидан огоҳлантириш учун асарларни келтириб ўтадилар. Уларнинг қилган яхши ишларини санаш учун эмас… Демак мақсад шуки: уларни қилган ботил ишлари-ю, яхшиликларини ҳаммасидан огоҳлантиришдир. Агар кишининг қилган бидъати куфрга олиб борадиган бўлса, қилган ишларининг сариқ чақалик қиймати йўқдир. Барча қилган яхшиликлари ботил бўлади. Агар қилган бидъати куфрга олиб бормайдиган бўлса, у киши катта хатардадир. Демак мақсад шуки, огоҳ бўлиш вожиб бўладиган хатолар ва оғишишларни баён қилишдир» (Шайхимиз Робиъ Мадхалийнинг «Манҳаж Аҳли Сунна ва Ал-Жамаъа фий нақд ар-рижал ва ал-кутуб ва ат-товаиф» 4-6, китоблари).
Аллома Луҳайдонга қуйидаги савол берилди: «Фазилатли шайх, бидъат ва залолат аҳлидан огоҳлантиришда, инсоф ва адолат қилиш керак деган даъво билан бидъатчининг яхшиликларини эслаб ўтиш, уларга мақтов айтиш ва уларни кўтар-кўтар қилиш аҳли сунна вал жамоанинг манҳажиданми?»
Аллома шундай дедилар: «Жоҳилиятдаги Қурайшни ва ширкка ботганларнинг раҳнамоларини яхши ишлари йўқмиди?! Қуръонда қилган яхшиликларини бирортасини бўлса ҳам зикри ўтдими?!
Улар меҳмонни иззат-икром қилардилар. Араблар жоҳилиятда меҳмонни иззат-икром қилардилар. Қўшничилик ҳақларига риоя қилардилар. Шу билан бирга Аллоҳ жалла ва аълага итоатсизлик қилганларнинг бирор фазилатлари зикр қилинмади.
Бу ўриндаги масала, яхшилик ва ёмонликларни санаш масаласи эмас. Балки келаётган хатардан огоҳлантирув масаласидир. Бирор киши (бу борада) изланиб кўрмоқчи бўлса, Аҳмад ибн Ҳанбал, Яҳё ибн Маъин, Али ибн Мадиний ва Шуъба каби имомларнинг сўзларига қарасин.
Улардан бирорталари каззоб деб танқид қилишган кишилари ҳақида, бироқ у хусни-хулқ, саҳоватпеша ва кечалари кўп таҳажжуд ўқирди деб айтишармиди?!
Ўша зотлар (бидъат аҳлига) ўралашиб юрибди ёки буни ғафлат босиб қолган деб айтган кишилари ҳақида, бироқ унда фалон ва фалон яхши хусусиятлари бор деб айтишармиди?! Йўқ, асло! Унда нима учун бугунги кунда одамлардан бирор кишидан огоҳлантирилган вақтда, бироқ унда бундай ва мана бундай яхши жиҳатлари ҳам бор деб айтилишлиги талаб қилиняпти?!
Булар жарҳ ва таъдил қоидаларидан жоҳил қолган ва фойдаларни амалга ошириш ҳамда уларни чиппакка чиқишидан огоҳлантириш сабабларини билмайдиган кишининг даъволаридир» (Юқоридаги манба).
Аллома Ибн Усаймин роҳимаҳуллоҳ бидъат аҳлининг китобларига кўз югуртириш ва уларни тарқатишдан огоҳлантирдилар. Ким уларга раддия беришга қодир бўлса, унга (ўша китоблар билан танишиб чиқиши) вожиб бўлиши ҳам мумкин. Чунки бидъатга раддия бериш вожибдир.
Роҳимаҳуллоҳ айтдиларки: «Бидъат аҳлини тарк этишдандир: фитна етишидан хавфсираган ҳолатда уларни китобларига кўз югуртириш ва уларни тарқатишни тарк этиш. Залолат ўринларидан узоқ бўлиш вожибдир. Бироқ уларни китоблари билан танишиб чиқишдан мақсад, уларга раддия бериш учун бидъатларини билиш бўлса, саҳиҳ ақида билан ҳимояланган ва уларга раддия беришни уддасидан чиқадиган киши учун бу ишга киришишида зиён йўқ. Балки бу вожиб бўлиши ҳам мумкин. Чунки бидъатга раддия бериш вожибдир. Вожиб мукаммал бўлиши учун лозим бўлган иш ҳам вожибдир» («Мажмуъ ал-фатава» 5/89).
Аллома Солиҳ ал-Фавзон айтдиларки: «Бидъат аҳлидан узоқ бўлиш вожибдир. Салафлар бидъатчи билан бир жойда ўтирган ва улар билан ўралашиб юрган одамга, уларнинг (бидъат аҳлининг) ёмонликлари юқиб қолишидан чўчиб, улар билан ўтиришдан, уларни зиёрат қилишдан ва уларни олдиларига боришдан қайтарардилар» («ал-Ажвиба ал-Муфийда» 166).
Ҳафизаҳуллоҳ яна айтдиларки: «Кимки салаф манҳажига хилоф чиқса ва салаф манҳажига зид келадиган манҳажларни ва уларни аҳлини мақтаса, у хилоф чиқувчи киши деб қаралади. У даъват қилиниши ва насиҳат қилиниши вожиб бўлади. Агар ҳаққа қайтса хоп-хоп, акс ҳолда тарк қилиниб, алоқа узилади» («ал-Ажвиба ал-Муфийда» 160).
Бу ўринда бошқа кўплаб уламолар ҳам бўлиб, уларни бу мавзудаги сўзлари ва китоблари жуда кўпдир. Бу билан улар аҳли сунна вал жамоанинг йўлига хилоф чиққанларга раддия берадилар:
Аллома Абдулмуҳсин ал-Аббод
Аллома Муқбил ал-Вадиъий
Аллома Аҳмад ибн Яҳё ан-Нажмий
Аллома Абдурроҳман ал-Маъламий
Аллома Ҳамуд ат-Тувайжурий
Аллома Зайд ал-Мадхалий
Юқорида эслаб ўтилган уламолар ичида маълум бир шахсларнинг мақолаларини танқид қилганлар, уларни ботил эканлигини айтиб, ушбу ботил сўзни айтган кишини номма-ном санаганлар ҳам бор. Юқорида зикри ўтган икки буюк олимдан икки мисол келтираман:
Биринчи: Аллома Абдулазиз ибн Боз роҳимаҳуллоҳ: У кишига 18/7/1416 ҳижрий санада «Шарҳ Риёзус Солиҳийн» дарсида Саййид Қутбнинг Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг саҳобалари ҳақидаги сўзи ўртага қўйилди. У Саййид Қутбнинг ушбу сўзи эди: «Муовия ва унинг шериги Амр – Амр ибн Ос розияллоҳу анҳуни назарда тутяпти – ёлғон ва товламачиликка, алдов йўлига, мунофиқлик ва ўз мансабини суистемол қилиш йўлига ўтишгач, Али бундай пасткашликка бормади. Натижада у иккиси ғалаба қозониб, бу мувафаққиятсизликка учради. Чунки бундай ютқазиқ ҳар қандай ютуқдан шарафлидир».
Шайх роҳимаҳуллоҳ айтдиларки: «Бу ўта қабиҳ ва инкор қилинадиган сўздир».
Бошқа бир ўринда шундай дедилар: «Бу носоғлом ва ярамас сўздир. Муовия ва Амр ибн Ос розияллоҳу анҳумоларни ҳақоратлашдир».
Савол берувчи айтдики: «Ушбу сўзлар мавжуд бўлган китоблардан қайтариладими?»
Роҳимаҳуллоҳ: «Йиртиб ташланади», дедилар (Шайх Саъид ал-Умарнинг «ан-Насиҳа» китобларидан олинди).
Иккинчи: Аллома Ибн Усаймин роҳимаҳуллоҳ:
9/1/1418 ҳижрий санада «Мажалла ад-Даъва» мажалласининг 1591-сонида «Зилал ал-Қуръан» ҳақида сўралдилар. Роҳимаҳуллоҳ шундай дедилар: «Ихлос сурасига берган тафсирини ўқидим. Аҳли сунна вал жамоанинг йўлига зид бўлган қаттиқ сўзларни айтибди. Унинг ушбу сурага берган тафсири ваҳдатул вужуд ақидасини айтганига далолат қилади. Ҳудди шундай (Аллоҳни) олий бўлишини ҳукмронлик ва эгаллаб олиш деб тафсир қилибди».