[15]Ахир Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаллам ўзларига нисбатан ишлатган номни ишлатиш бидъат бўладими? Мухаммад ибни Сийрин айтган эдилар: «Ким асарга эргашса, у тўғри йўлни ушлабди». Ад-Доримий 143, Ал-Лалокаий 110. Исноди сахих

[16]Сўз Имом Абу Ханифа мазҳаблари хақида бормаяпти, Имом Абу Ханифа мазҳабини ханафий мазҳаб деб аташади. Ҳанифия – тавҳид дини бўлиб, ёлғонлардан холидир. Ханиф бу Иборҳим ва Муҳаммад соллоллоҳу алайҳи вассаллам динига эргашган инсондир. Бу хақда Имомлар Ас-Синди ва Ал-Манавий айтиб ўтишган. "Ал-Ғошия" ва "Файдул -Қодир" 1/205-га қаранг

[17]"Енгил" яни ғулувдан{хаддан ошишдан} холи дин. Шайх Ибнул Қойюм айтган эдилар: «Ҳанифия билан енгиллик бир қаторда тилга олинади, чунки Ҳанифия дини тавҳид ва амалларда енгилликдир. Бу нарса - ширк ва халол бўлган нарсаларни харом қилишга зиддир». "Иғосатул-ляхфан" 1/135-га қаранг

[18]Иснад - бу хадис ривоят қилувчларнинг занжирига нисбатан айтилади. Исломнинг биринчи даврида иснад хақида сўраш шат эмас эди сабаб, хамма хадис ривоятчилари сахобалар эди, имомлар тарафдан ижмо қилинганки хамма сахобалар ишончга лойиқ ва тўғри йўлда бўлишганган. Хафиз Ибни Хажар айтган эдилар:<< Мусулмонлар ижмо қилишдики хамма сахобийлар ишончли ва омонатдор, бунга фақат адашган фирқаларгина хилоф қилишди». "Ал_Исаба" 1/10

[19]Бу йерда гап адашган фирқалар пайдо бўлиши хақида кетяптти

[20]Салафлардан келган бу хабарларда мусулмонни ақидаси ва ёлғончи эмаслигини имтихон қилишга руҳсат борлиги далолат қилади. Бази уламоларнинг мусулмонларнинг ақидасини имтихон қилиш бидъат деган сўзларига келсак, уларнинг бу сўзларига Қуръон ва Суннатдан хеч қандай далил йўқ. Аслида бу нарса мумкинва ҳатто бази холларда вожиб бўлади. Бунақа имтихон қилишга Қуръон ва Суннатда руҳсат бор, шунингдек бунга забардаст имомларимиз хам амал қилишган.
Шайхул-Ислом Ибни Таймия айтадиларки: «Мўмин киши у билан дўстлашмоқчи бўлган ва унга никох ва бошқа масалаларда мурожат қилган одамни имтихон қилишга мухтождир. Аллоҳ айтадики: «Эй, иймон келтирганлар! Агар сизларга мўминалар ҳижрат қилиб келсалар, уларни имтиҳон қилиб кўринглар. Аллоҳ уларнинг иймонини билгувчидир. Бас, мўминаликларини билсангиз, уларни кофирларга қайтариб юборманг. Бу (аёл)лар уларга ҳалол эмас ва улар ҳам буларга ҳалол бўлмаслар». Мумтахана 60:10. Шунингдек бир аёл билан бир киши зино қилган бўлса уни имтихон қилиш хам худди шундай. Яни бир киши ўша аёлга уйланмоқчи, табийки у аёл товба қилган бўлсагина унга уйланиш мумкин, бу масаладиги икки фикрдан тўғрироғи. Кимда-ким ўша аёлни хақиқатда холисан товба қилган йўқми билиш учун Абдуллоҳ ибни Умар айтганидек, Аҳмад ривоят қилгандек, ўша аёлга зино қилишни таклиф қилиши мумкин. Агарда ўша аёл унга розилик билдирса уни товбаси хақиқий эмасдур, агарда рад этса у хақиқатда товба қилибди. Уламолар айтадики: «Мана шу имтихондур». "Мажматул-Фатава" 15/328
Имом Ал-Оздий айтиб берардилар: «Заида хеч кимга ҳадис айтиб бермас эди токи уни имтихон қилмагунича. Агарда унинг олдига унга нотаниш бўлган одам келса, Заида, ундан сўрар эди: «Қаерликсан?» Агарда келган одам уни ҳамшаҳари бўлса: «Қайси масжидда намоз ўқийсан?» деб худди қозига ўхшаб суруштирар эди. Агарда уни олдига келган инсон ахли-бидъатданлиги маълум бўлса у: «бизларни еғилишларга бошқа келма >> дер эди. Агарда у гаплашяпган одам хақида яхши хабар келса унга ҳадислар айтиб берар эди. Одамлар ундан: «Эй Абу Салт сан нимга унақа қиласан деб сўрашганда?» у жавоб бериб дедики: «Мен бидъат аҳлида илм бўлишини хоҳламайман, улар бу илм сабаб масжид имомлари бўлиб олишади ва билмайдиган одамлар уларга мурожат қилишади, улар бўлса бу илмни хоҳлаганларича маноларини бузишади!» деб жавоб берди. "Ал-Мухаддис ал-фасл" 1/574
Эй мусулмон биродарлар! Салафлар илмни қанақа асрашгани ва қанақа тарзда илмни қадрига етишганига бир қаранг, Хозирдачи мусулмонлар илмни қанақа қадирлашмаётганига солиштириб кўринг.
Имом Абу Давуд Ат-Тайласий айтиб берардилар: «Вақи жуда кўп харакат қилди Зайддан ҳадис эшитаман деб, лекин битта ҳам адис эшитми бу дунёни тарк этди». Шунда Муҳаммад ибни Аъли ибни Харб Ат-Тайласийдан сўрашди: “Унда қандай қилиб сен ундан ҳадис эшитишга муясссар бўлдинг?» У жавоб бериб айтдики: «Икки киши мени ал-жамоаданлигимга ва ахли бидат азоси эмаслигимга гувохлик берганиданг сўнгина у менга ҳадисларни ривоят қилди». "Ал-Жами Ахлақул-рови" 1/331-га қаранг.
Субҳаналлоҳ! Хатто Вақи аҳлус-сунна имомларидан ҳисобланса хам, Зайддан ҳадис эшита олмаган!
Зайд масаласига келсак бунақа қилиш фақат унигина фикри эмас балки, бунда у салаффларга эргашган , салафлар хам ундан олдин худди шунақа қилишган эди. Имом Ал-Бухорий айтар эдилар: «Зайд ҳадисларни аҳлус-суннадан бошқа хеч кимга айтмасди ва бунда у салафларга эргашганди». Яна айтадиларки: «Биз жуда кўп илм эгаларини бидъатчиларни товба қилишга даъват қилганини кўрар эдик, агарда улар товба қилмаса, илм эгалари уларни мажлисларидан ҳайдашарди, бу уларнинг бидъати туфайли эди». "Қурратул-айнайн"1/18
Ибни Аммор айтиб берар эди: «Бир куни бир одам биз учун Муоз ибни Муоз олдида мана бу сўзлар билан: «Хақиқатда улар ахли суннадандир, шу сабаб уларга ҳадисларни айтиб беринг»-деб биз учун гувоҳлик берганидан кейин, биз унинг олдига келдик ва Муоз айтдики: «Сизлар Суннат тарафдорларимисизлар?» кейин, йиғлаб юворди ва айтдики: «Агарда мен сизларни Суннат тарафдорлари эканлигиларни билганимда эди?! Унда мен сизларга ҳадис айтиш учун уйлариларга келган бўлар эдим». "Ал-Жамиъу ахлоқ ар-рови" 1/300
Муоз ибни Муозни ўзи айтиб берарди: «Сулеймон Ат-Таймимий бизларга кунига бешта ҳадисдан кўп айтмас эди. Бир куни биз билан бир одам бор эди, Сулеймон ат-Таймимий ўша кишидан жуда : «Сендан Аллоҳ номи билан сўриман менга айт сен жаҳмий эмасмисан»-деб жуда кўп марта берган саволига, у киши жавоб бердики: «Мени кимлигимни сен қаердан, қандай қилиб тушундинг». "Ас-Сияр" 6/200-га қаранг
Имом Абу Ханифа айтиб берар эдилар: «Мен Маккада Ато ибни Абу Равоҳани учратганимда ундан фалончи нарсани сўрадим, у бўлса: «Сен қаердансан»деб сўради. Мен: «Мен Куфаликман» деб жавоб бердим. У яна сўради: «Сен одамлар динларини гуруҳларга бўлган диёрданмисан ?! « Мен: «Ха» дедим. Шунда у: «Ундай бўлса сен қайси тоифа гуруҳга тегишлисан ?» Мен жавобига айтдимки: «Мен салафларни уришмайдиган, тақдирга иймон келтирган ва одамларни гуноҳлари сабаб кофирликда айбламайдиган тоифага тегишлидирман». Ато айтдики: «Мен кимлигини тушундим». Абу Нуайм "Ал-хиляда" 3/314
Салафлар мана шунақа бўлишган, улар ўзларига нотаниш бўлган одамлар билан гаплашишмас ва уларга илмдан ҳеч нарса ўргатмас эдилар токи у одамни текшириб, уни ишончли одам эканлигига ишонч хосил қилмагунича, ёки муносиб одамлар улар ҳақида гувоҳлик бермагунича.
Шайҳ Абдулатиф ибни Абдурохман ибни Ҳасан айтар эдики: «Суннат ва ҳадис аҳли ҳар замон ва маконда йер аҳли учун имтихон бўлиб келган. Аҳли сунна вал жамоа аҳли Суннат таррафдорлари ҳамда, ҳадис аҳлига бўлган муҳаббати ва уларни ҳаққида қилган мақтовлари билан таниларди. Бидъат ва фирқалар аҳли бўлса аҳли суннага бўлган адовати ва уларни ҳақорқатлаши билан танилганлар!» "Иттимаул-минна" 59
Шайхул-Ислом ибни Таймия айтардилар: «Хадис ахлини ёмонлаб уларни мазхабини рад этвотганлар хеч ша-шубхасиз жохил, бидъатчи ва мунофиқдур!» "Мажмаатул-Фатава" 4/96
Одамлар Ахмад ибни Ҳанбалга қилган муомилаларига қараб кимликлари билинарди. Қутайба ибни Саид айтарди: «Агар сан Ахмад ибни Ханбални яхши кўрадиган инсонни кўрсанг билки у Суннат ахлидандур». Абу Жафар Мухаммад ибни Хорун айтадиларки: «Агарда сан Ахмад ибни Ханбални уришвотган одамни кўрсанг билки у бидъатчи ва адашган одамдур». "Аж-Жарх ва Таъдил" 1/308
Абул ал-Хасан ал-Хамданий айтар эдилар: «Ахмад ибни Ханбал бу имтихондир. Бу имтихон сабаб мусулмон билан бидъатчи ораси ажралади». "Тахзиб ал-Камал" 1/457
Имом Ахмадни ўзлари бўлса айтар эдилар: «Агарда сен Имом Моликни ёқтирмайдиган одамни кўрсанг билки бидъатчидир». "Ал-Интисом" 1/386
Шайх Валид ибни Сайф Наср айтдилар: «Агарда сен шайҳ Албоний, Шайх Усаймин ва Шайх Ибни Бозларни яхши кўрадиган одамни учратсенг билки у ахли Суннадандир» "Сабилюл Жанна" 9
Абу Софён Аз-Зайли айтдилар: «Бизни давримизда уламолар имтихондир, уларнинг бошида Шайх Албоний, Шайх Усаймин, Шайх Ибни Боз, Муқбил, Солих Ал-Фавзон ва Робиъа Мадхалилардир» "Ат-Тибян фи машруъиятил-имтихан" 38-га қаранг
Шайх Ахмад Ан-Нажмий айтар эдилар: «Кимда-ким фақат Аллоҳ ва росули соллоллоҳу алайҳи вассаллам буюрганга биноан амал қилвотган, одамларни фақат Аллоҳ ва росули соллоллоҳу алайҳи вассаллам буюрган нарсани ўргатвотган, фатволарини фақат Аллоҳ ва росули соллоллоҳу алайҳи вассалламнинг буйруқларига биноан бервотган, эртаю-кеч шариат илмини тарқатвотган салаф уламоларни ёмон кўрса у шахс бидатчи ва адашган муновиқдур» "Ал-Фатава алжалия" 39-га қаранг
Шайни Аллоҳ рахмат қилсин хақиқатда Ахлу-Суннани уламоларини хар доим бидатчилар уларнинг манхажи туфайли ёмон кўриб келишган, ахир уламор хақида уларни фосиқлик ёки муновиқликлари маълум бўлмаган. Балки хамма гап Ахли-Сунна уламоларини манхажида бўлиб, бидиатчилар бу йўлдан хар замон ва маконда нафратланишган ва ёмон кўриб келишган.

Бази бир замондош кишилар фикрига кўра, уларни ичида сўфийлар ақидасидаги ва Суриядаги «ихванул-муслимийн» жамоатини қаттиқ тарафдорларидан бири Суриялик доктор Рамазон Бўтий «салаф» номини имомлар ишлатишмаган ва «Салафийлар» хозирги замон оқимлардан бўлган бир оқиммиш
Рамазон Бўтийнинг «Салафийлик мазҳаб эмас» китобига жуда хам чиройли раддияни Шайх Солиҳ Ал-Фавзон ўзларининг «Тарқибат ала китаб Салафия лайсат мазҳабан» ва «Мажалла ал-буҳус Ал-Исламия» номли китобларида билдирганлар Рамазон Бўтий ва унга ўхшаганларнинг фикрларини рад қилиш учун, олдинда яшаб ўтган катта имомларнинг салаф номини ишлатишганлиги ва ўзларини салафларга тегишли эканликларини билдиришган сўзларини келтириб ўтишни ўзигина кифоя қилади Буюк имомларнинг китобларида «салаф», «Салафия», «салафий» деган номлар билан тўлиб ётибди. Биз юқорида имом Ас-Саманий, Ас-Саффаний ва Аз-Заҳабийнинг «салаф» , «салафий» номларини маносини этиб ўтишгани хақида айтиб ўтган эдик, бу нарса «салаф» номини имомлар олдиндан қўллаб келишгалигини тасдиқлайди.
Мисол учун Имом Заҳабий олдинги имомларнинг хаётларини ёритганда жуда кўп марта уларни салафларга тегишли эканлигини айтиб ўтганлар. Бунга ёрқин мисол Ибни Саллаҳ хақида ёзганларидир: « У хақиқий салафий эди, тўғри ақидалик, фалсафадан йироқлашган, хамда у Қуръон ва Суннатда келган нарсаларга фалсафа ишлатмаган ва хаддан зиёд кўпиртирмаган холда ишонарди». “ Тазкиратул-Хуфаз “ 4/1431
Имом Ад-Дароқутний хақида айтадиларки: «Бу инсон хеч қачон фалсафа илмига кирмаган, бу хақда бахс қилмаган ва у хақиқий салафий эди». “Ас-Сияр” 16/457
Ал-Вазир ибни Ҳубайр хақида Имом Заҳабий ёзадиларки: «У хақиқий салафий, асарий эди» “Ас-Сияр” 20/426
Хофиз ибни Ҳажар Иброҳим ибни Умар ибни Иброҳим ибни Халил Ал-Жабарийнинг таржимаи холлари ҳақида айтадиларки: «Ибни Роьфи у хақда айтар эдилар:” У диний билимларни чуқур билар эди. Агарда у ўзи хақида ёзса унда ўзини салафий деб ёзарди. ” Ибни Роьфи ундан бу хақда сўраганда У шундай деди:” Бу ўзини солиҳ авлодлар йўлига эргашувчи эканлигини билдириш”». “Ад-Дурарул камина” 1/51
Шунингдек ибни Ҳажар Мухаммад ибни Ал-Қосим ибни Суфён хақида айтадиларки: «У киши Мисрда моликий мазҳабини хаммадан яхши биларди, хамда ўзини солиҳлиги ва тақводорлиги билан машҳур эди ва у салафлар мазҳабида эди». “Лисанул-Мизан” 5/448
Хофиз ибни Касир Ахмад ибни Аҳмад Ниъма ҳақида шундай деб айтганлар:«У тўғри ақидага эга эди ва ҳақиқий салафий эди». ” Табаккатуш-Шафия” 2/938
Шейҳул-Ислам ибни Таймия ушбу номни жуда кўп марта ишлатганлар. Мисол учун уларнинг қуйидаги сўзлари : «Шунингдек Нуайм ибни Ҳаммод ва Ал-Бухорий, “Ас-Саҳих” муаллифи , ҳақиқий салафлардандир». ”Дар ат-Таъварруд” 1/244
Яна Шайҳул-Ислом айтадиларки: «Кимда-ким пайғамбар соллоллоҳу алайҳи вассалламнинг салафий манҳажидан юз ўгирса, яни илоҳий шариатдан, у албатта залолатга тушади». ”Дар ат-Таъварруд” 5/356
Шунингдек айтадиларки: «Билки соғлом ақл ва саҳих матнда{Суннатда}, салафлар йўлигага хилоф қилишга хеч нарса мажбур қилмайди». “Мажмаатул-Фатава” 5/28
Ибни Таймия Исломга тегишлик деб айтилган, лекин динда хеч қандай асосга эга бўлмаган терминларни рад этишга бағишлаган жуда кўп асарларида айтадиларки:«Салафлар йўлини тутган ва ўзини салафларга тегишли эканлигини билдирган[21], бу билан фахрланган одамни қоралаш мумкин эмас. Ундан ташқари , ижмога муофиқ холда у киши буни қабул қилиши шартдир, чунки салафлар мазҳаби ҳақдан бошқа нарса эмасдир». “Мажмаатул-Фатава” 4/149
Ибнул Абдулҳадий, Шайҳул-ислом ибни Таймияни шогирди, устози ҳақида айтар эди: «У солиҳ салафий эди, хамда тақвадор эди». “Ал-Уқуд Ад-Дуррия” 5
Шайҳ Ибнул Қойюм айтардилар: «Салафлар йўлига нисбатан айтилган:«Тақлид учун йўл». “Рисола амрод ал-қулуб”7
Хофиз ибни Ражаб “Ақидатул-Васатияҳ” китобини тасвир бера туриб айтадиларки: «Уламолар ижмо қилишганки бу ақида – Сунний салафий ақидадир». аз-Зайль ъаля Табакъат аль-ханабиля” 2/396
Олдин яшаб ўтган имомларнинг «салафий» ва «салаф» лавзларини қоллашганлиги хақида малумотларни жуда кўп келтириб ўтиш мумкин.
Бу лавзларлар қанақасига бизани даврдаги бидъат бўлиши мумкин, ахир бу лавзлар олдинда яшаб ўтган Ахлус-сунна имомлар хам ишлатишган бўлса?
Жуда кўп замонамизанинг уламолари ҳам «Салаф», «салафий» номларини омма мусулмонларга тушунтириб ўтганлигини гувоҳи бўламиза
Уламолар хар доимги {Ал-Лажнату ад- доимма} қомита азоларидан сўрашди: «Салафийлик нима дегани ва сизларни салафийларга нисбатан фикрингиз қандай ?»
Бу саволга жавобни шайҳ Абдулазиз ибни Боз, шайҳ Абдурраззоқ Афифи, шайҳ Абдулоҳ ибни Қуъуд ва шайҳ Абдуллоҳ ибни Ғудоянлар беришди: «Салафия – бу ўзини салафларга эргашканлиги билдиришдир. Салафлар бўлса бу сахобалар ва биринчи уч авлодлардан бўлмиш имомлардир, уларнинг яхшилиги хақида Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаллам гувоҳлик берганлар: «Одамларнинг энг яхшилари мен билан бирга бўлганлар, кейин улардан кейингилар, кейин улардан кейингилар!» Салафийлар бу салаф сўзини кўпчилик кўринишидир, бу ўзини салафлар йўлига эргашувчи эканлигини билдиришдир. Биз олдироқ Қуръон ва Суннатга эргашган салафларга эргашиш нима эканлигини айтиб ўтган эдик, яни бу – салафлар манҳажини ушлаш демакдур.Улар Қуръон ва Суннатга чақиришади, хамда амалларини Қуръон ва Суннатга муофиқ равишда қилишади ва улар шу сабабдан Аҳлус-сунна вал жамоадирлар». «Фатава Ал-Лажну Ад-Доима» 1/165-га қаранг
Салаф лавзини маносини ва бу лавзни ишлатиш қанчалик муҳим эканлигини Шайҳ Албоний роҳимаҳуллоҳ жуда яхши суратда тушунтириб берганлар. Бир киши шайҳ Албонийдан «Салаф»лавзи хақида сўрганда, шайх Албоний унга айтдиларки: «Агарда сендан: «Сен қайси мазҳабни лозим тутасан» деб сўрашса сен нима деб жавоб берасан?» У киши айтдики: «Мен мусулмонман деб айтаман». Шайх Албоний: «Лекин бу етарлик эмас» . Сўровчи: «Ахир Буюк Аллоҳ бизни мусулмон деб номалаганку» «У {Аллоҳ} сизларни мусулмон деб номлади «{Ал-Хаж 22-78}». Шайх Албоний: «Сенинг бу жавобинг Ислом даватини биринчи маҳалда тарқаляпганда берилса тўғри бўларди, у пайт хозирги кунда тарқаган гуруҳлар ва адашган тоифалар йўқ эди. Агарда хозирда бизани ақидамизадан ақидалари фарқлик бўлган одамларга шу саволни берсак, улар хам сен берган жавобни беришади. Хамма адашган тоифалар шиа-рофизами, шиа-алавиями, хаворижларми ва жамики тоифалар борки улар: «Биз мусулмонлармиз дейишади». Лекин бизнинг хозирги вақтда бунақа жавоб етарлик эмасдур “. Сўровчи: «Мен айтаманки Қуръон ва Суннатга эргашувчи мусулмонман деб». Шайх Албоний айтдиларки: «Бу ҳам етарлик эмас» Сўровчи: «Нимага етарлик эмас?». Шайх Албоний: «Сен бунақа демийдиган бирон-бир адашган тоифани биласанми? Мисол учун улар айтишадики: «Бизлар Қуръон ва Суннатга эргашмайдиган мусулмонлармиз деб» , ахир адашган тоифалар шунақа дейишадими? йўқ. Балки улар айтадики: «Биз Қуръон ва Суннатга эргашувчи мусулмонлармиз» деб». Сўровчи: «Унда мен ман бунақа деб айтаман: «Мен Қуръон ва Суннатга салафи солиҳлар тушунчаси билан эргашувчи мусулмонлардандирман» . Шайҳ Албоний: «Агарда сендан: «Сен қайси мазхабни лозим тутасан деб сўрашса”” сен худди шунақа деб жавоб берасанми ?». Сўровчи: «Ҳа». Шайх Албоний: «Унда шу сўзни қисқароқ қилиб айтган яхши эмасми, яни мен салафийман деб, ахир бу лавз юқоридаги маноларни хаммасини ўз ичига оладику ?!». Шайх Албоний бу тушунтиришларидан кейин сўровчи айтдики: «Хоп майлин мен сизни фикрингизга розиман, лекин, мен «салафийман» десам одамлар, салафларда кузатилган қаттиқ қўллик ва қилишган ёмон амалларини тушуниб қолишсачи ?». Шайх Албоний: «Сени сўзларинг хақиқат деб шартли равишда рози бўлайлик. Энди сен: «мен мусулмонман десан» сендан сўровчи одам сен хақинда шиа-рофиза ёки шиа-алавия деб ойлаши мумкин эмасми?». Сўровчи: «Тўғри шунақа бўлиши мумкин, лекин менинг сўзларим Аллоҳнинг: «У {Аллоҳ} сизларни мусулмон деб номлади»{Ал-Хаж 22-78} оятларига муофиқ келяпти». Шайҳ Албоний:<< Эй азиз биродарим сен бу оятга таслим бўлмадинг, чунки бу оятда хақиқий Ислом назарда тутиляпти. Сенга одамларнинг тушунчасини хам хисобга олиш кере бўлади. Сенинг сўзларингдан одамлар сени хаққатда шу оятда назарда тутилган хақиқий мусулмонлигини била олишадими ? Сенинг қолган сўзларинг бази тарафдан хақиқат бўлса, баъзи тарафдан қақиқатга зиддир. Қаттиқ қўллик масаласига келсан бу нарса бирон бир инсонда бўлиши мумкин, лекин бу нарса унинг ақидаси ва манҳажи билан алсо боғлиқ эмасдир. Агарда биз сўфийлар, муътазилалар ва хаворижлар хақида гапирадиган бўлсак, зикр қилиб ўтилганлар уларда топилиши мумкин. Аммо лекин бу нарса бизани асосан гаплашяпган нарсага умуман тегишли эмас. Биза гаплашяпган мавзу мусулмомн киши қайси мазҳабни ушлаганлини ва Аллоҳга қанақа ибодат қиляпганини билиш учун қолланиладиган ном хақида кетяпти. Аҳир сахобалар мусулмон бўлишмаганми? Сўровчи: «Ҳа, Албатта улар мусулмон эди». Шайх Албоний: «Шунга қарамасдан уларнинг орасида ўғилик ва зино бор эди[22], лекин бу сабаб улар ўзларини мусулмонлар деб номлашдан тохтамас эди .Улар мусулмон , хамда Аллоҳга иймон келтирган ва тўғри йўлга эргашувчи инсонлар эди. Баъзи холларда улар бу эргашлан тўғри йўлларига хилоф иш қилиб қўйишарди, чунки улар баъзида ҳато қилиб қўйишарди. Шунинг учун биз ,Аллоҳ сени рахматига олсин, салаф атамаси хақида гапиряпмиза, бу атама бизани ақидамиз, йўлимиз ва хаётимиздаги ўрнимизани очиб беради». «Ана салафия» ни эшитнг хамда «Мажалла ал-Асалля» 9-номер 86-87 бетга қаранг
Шайҳ ибни Боздан сўрашди: «Ўзини салафий ёки асарий деб номловчиларни ҳақида сизни фикрингиз қандай, бунақа дейишлик ўзини-ўзини мақташликка кирмайдими? Шайҳ дедилар: «Агарда бир инсон ўзини холис бўлган холда салафларга ёки асарийларга тегишли эканлигини этироф қиляпган бўлса бизни бунга ҳеч қандай қаршилигимиз йўқ. Бизнинг солиҳ ўтмишдошларимиз ҳам: «Палончи Салафий палончи Асарий»-деб айтишган. Хозирда ўзини шунақа мақташ зарур ва керак». «Хаққул-муслимун» га қаранг
Шайҳ ибни Боздан салафия хақида сўрашганда ва хозирда ким салаф уламолари кимлар эканлигини сўрашганда, Шайҳ айтдиларки: «Ибни Усаймин, Солиҳ Ал-Фавзаон, Абдуллоҳ ибни Ғудаян, Абдулазиз Оли Шайҳлар хозирда салаф уламолардандир».
Шунингдек шайҳ ибни Боздан сўрашди: «Фирқатул нажиа ва Тоифатул-мансурани орасида фарқи борми ?» Шайҳ жавоб бериб айтдилар: «Тоифатул-мансура бу фирқатул-нажия, бу иккиси бир манога эга ва хозирда бу Аҳлус-Сунна вал жамоадир ва улар салафийлардир». «Ал-Ажуиба Ал-муфида»75
Шайҳ Усаймин айтадилар: «Аҳли-Сунна вал жамоа бу умматнинг салафларидир, хамда Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассалам ва у кишининг сахобалари изидан эргашканлар хақиқатда салафлардандир». «Шарх Ақидатул-Васатия» 1/316
Шайх Усаймин яна айтадиларки: «Асарга эргашувчилар кимлар ? Улар Асарга, хамда Қуръон ва Суннатга ва сахобалар, Аллоҳ улардан рози бўлсин, ни сўзларига эргашувчилардир Бу нарса салафларга эргашувчилардан бошқа бирон бир ҳизбда йўқдур, ҳамда улар салафларни йўлини қаттиқ тутишлари билан ажаралиб туради». «Шарх Ақида Ас-Саффариния»Но-1
Шайҳ Солиҳ Ал-Фавзондан сўрашди: «Салафийлик нима дегани ? Унинг манҳажига эргашиш шартми ?» Шайҳ шундай жавоб бердилар: «Салафийлик бу – Салафлардан бўлган сахобалар ва уларга яхшилик билан эргашканларнинг йўлига, ақидаси ва тушунишига эргашиш демакдир. Мусулмонлар учун бу манҳажга эргашиш шартдир !». «Ал-Ажуиба Ал-муфида»103
Шайҳ Фавзондан бир гал мана бундай деб: «Салафийлик ҳизб ёки оқимми ва салафийликка ўзини дахлдор қилишлик мункар ишлардан хисобланадими ?» сўрашди. Шайх шундай жавоб бердилар: «Салафийлик бу – Фирқатул-нажиа ва бу Ахлус-Сунна вал-жамоадир. Улар бизнинг замонимизда вужудга келган бирон бир фирқага тегишлик эмасдир. Ҳамда у Ал-Жамоадир, Дин ва Суннатни ушловчи». Яна Шайҳ айтадиларки: «Салафийлик бу – Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаллам ва у кишини сахобалари, Аллоҳ улардан рози бўлсин, ҳамда ўтмишда ўтган солиҳ авлодлар мазҳабини лозим тутувчилардир. Ҳамда Салафийлик хозирги пайтда вужудга келган жамоатларнинг бирон-бирига тегишлик эмасдир». «Тахзир минал бидъа»га қаранг
Шунингдек Шайҳ Фавзон ўзларининг Дўхтир Рамазон Бўтийнинг салафларга нисбатан ёзган мақоласинига рад қилиб шундай ёзадиларки: «Қанақа қилиб ўзини салафлар мазҳабига мансуб дейиш бидъат бўлади, ахир бу салафлар мазҳабига мансублигини билдириш-ку ?! Ахир салафлар мазҳабига эргашиш Қуръон ва Суннатга биноан фарз-ку». «Таъқибат ала китаб Слафия лейсат мазхабан»67.
Шайҳ Муқбилдан сўрашди: «Шариат хукми бўйича ўзини салафларга муносиблигини билдириш қанақа?» Шайҳ айтдилар: «Ахир бу жуда Яхши-ку! Ўзини Суннатга муносиблигини билдириш ва Салафларга тегишли эканлигини билдириш орасида хеч қандай фарқи йўқдир. Хамда бу атама хозирда хар-ҳил ҳизблар билан хеч қандай алоқаси йўқдур». «Ал-Қавлу ан-нақий фи марифати маа на салафи»
Шунингдек Шайҳ Муқбил «Иршадул-бария иля шария ал-интисаб лис-салафия» Хасан ибни Қосим Ар-Роймнинг китоблари хақида гапира туриб, салаф атамасини ишлатиш мумкинлигини такидлаб ўтган эдилар: «Менга биродаримиз Ар-Роймининг, Аллоҳ уни хифзида сақласин, “Иршадул-бария” китоби етиб келди. Бу муҳим китобда у бидъат ахлининг, салаф номи билан номланиш мумкин эмас деган асоссиз гапларини жуда гўзал суратда уларни рад қилди». “Итхафул-махра” 11
Шайх Бакр Абу Зайд айтадиларки: «Кимки Росулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаллам йўлларига эргашишда мустаҳкам бўлиб олган бўлса, у солиҳ авлодлар тутган йўлига эргашкан одамга нисбат бериб айтилади, улар ас-салаф ёки ас-салафиюн деб номланишади. Кимда ким ўзини шу йўлага мансублигини такидласа у салафийдир» “Хукмул-интима” 36
Шайх Солиҳ Ас-Суҳайми атган эдиларки: «Мен “салаф”, “Ахлус-Сунна”, “Ахли-Сунна вал-жамоа”, “Тоифатул-Мансура”, “фирқатул-нажия”, “Ахлул-хақ” сўзъларининг хаммаси бир манога эга эканлигига хеч қандай шубҳа қилмиман. Хамда “салафийлик” бу баъзи бирлар айтганидек бидъат эмасдир». “Ас-Салафия лейсат бидъа”
Шайҳ Солиҳ Абдуллоҳ Ал-Аъбуд айтадилар: «Салаф номи остида салафи солиҳ авлодларга эргашиш тушунилади, улар Ахлус-Сунна вал жамоадир». “Ақида Шайх Мухаммад ибни Абдулваҳҳаб ас-салафия” 254
Тан олинган олимларнинг “салаф” номи бидъат эмаслигига ва салафийлик бу хақ ва тўғри йўл , хамда салафийлик хозирги замондаги ҳар ҳил адашиш ва бидъат аҳлига ҳеч қандай тегишли жойи йўқлиги тўғрисида сўзларини жуда кўп келтириш мумкин. Юқоридаги келтирилган нарсаларнинг ўзи ҳақни изловчи одамларга етарли бўлади инша Аллоҳ.

[23]

[i]Бу нарсани хозирдаги такфирчиларни ишлари билан таққосласа бўлади. Такфирчилар айтадики: «Хозирда мем ва менинг хотинимдан бошқа мусулмон йўқ», лекин мана бу холат айлаш кофирликда эмас балки бидъаттадир(табдия). Хеч шуа йўқки табдияда фақатгина олимлар айблашга ҳақлидур, ҳар бир одамга бу нарсага рухсат йўқ, диннинг оддий асосларини билмидиганларни-ку гапирмаса ҳам бўлаверади. Шайх Ахмад Ан-Нажмидан бир талаба сўради: «Қачон менга бир кишини мубтадияга чиқаришга рухсат бўлади?» Шайҳ жавобидга айтдиларки: «Бир кишини табдияда айблаш ва ундан одамларни четлаштириш фақтгина бир холатда ухам бўлса агрда олимлар уша инсонни табдияда айблашган бўлса. Эй ёш толиби илмлар кимнидир табдуяда айблашга шошманглар! Шошманглар токи сизларнинг далилларизни олимлар кўриб чиқиб сизларни қолламагунича. Юқоридаги нарсаларсиз хеч-қачон бунақанги нарсаларни қилманглар!» “Ал-Фатава Ал-жалия” 172

[24]

Аллoҳ таоло Қуръонда икки тоифа ҳизб борлигини ва улардан бири шайтоннинг ҳизби эканлигини айтади! Аллаҳ шайтоннинг ҳизби ҳақида айтади: «Уларни шайтон эгаллаб олиб, уларга Аллоҳни эслашни унуттирди. Ана ўшалар шайтон ҳизби-гуруҳидирлар. Огоҳ бўлингизким, албатта шайтон ҳизби (бўлган кимсаларгина) зиён кўргувчилардир» “Мужодала 58;19”
Яна Аллоҳ айтадики: «Аллoҳга ва охират кунига иймон келтирадиган қавмнинг Аллаҳ ва Унинг пайғамбарига душмалик қиляпкан кимсалар билан — гарчи улар ўзларининг оталари, ёки ўғиллари, ёки оға-инилари, ёки қариндош-уруғлари бўлсалар-да, уларга нисбатан мухаббат туйғуси борлигини топмассиз. Ана ўшаларнинг дилларига (Аллаҳ) иймонни битиб қўйгандир ва уларни Ўз томонидан бўлган Руҳ – Қуръон билан қувватлантиргандир. У зот уларни остидан дарёлар оқиб турадиган, улар мангу қоладиган жаннатларга киритур. Аллаҳ улардан рози бўлди ва улар ҳам (Аллoҳдан — У зот берган ажр-мукофотлардан) рози бўлдилар. Ана ўшалар Аллаҳнинг хизбидирлар. Огоҳ бўлингизким, албатта Аллаҳнинг ҳизби (бўлган зотларгина) нажот топгувчидирлар!» “Мужодала 58;22”

[25 Имом Барбахарий сўзларида кучли бир қоида бор, яни хар бир инсонни асосида уни ким эканлиги номалумдир токи кимлиги аниқ бўлмагунича. Баъзи Имомларнинг хар бир мусулмондаги асос – солихлик ва ишонга лойиқлиги сўзлари жумҳур уламолар рози бўлишмаган ва буни хар-ҳил далиллар билан исботлашган. Бунга бир мисоллардан бири Аллоҳнинг қуйидаги сўзларидир: «Ўзларингиз созларидан рўзи бўладиган гувоҳларингизни чақиринг» “Бақара 2;282”
Имом Ибни Жафар Ат-Табароний Аллоҳнинг бу сўзълари тафсирида айтадиларки: «Яни адолатли, солиҳ ва сизлар динларидан рози бўлган гувоҳларингизни чақиртиринглар» “Тафсир Ат-Табарий” 3/381
Имом Ал-Қуртубий айтадиларки: «Бу оятдан маълум бўладики гувоҳларнинг орасида улардан рози бўлмидиган жойлари хам бор. Бундан келиб чиқадики одамлар асосларида ишончга лойиқ бўлишмайди, токи бу исботланмагунича. Ишонга лойиқлик бу Исломга қўшимча бўлади ва бу кўпчилик уламолар фикри». “Тафсир Ал-Қуртуби” 3/355
Имом Қуртубий роҳимаҳуллаҳ бир кишини фақатгина Исломда бўлиши унинг ишончга лойиқ дегани эмас, токи бу нарса исботланмагунча деб айтяптилар. Ишончга лойилик масаласига келсак уламолар бунқа инсон фарзларни бажарадиган ва ҳаромдан четланадиган яни ширк, бидъат ва катта гуноҳлар қилмидиган. Буни ичига доимий тарзда кичик гуноҳлар қилмаслик хам киради, чунки кичик гуноҳлар одамни нафсонияти ва динида качиликка далолат қилади. Шунингдек бази рухсат бўлса хам одамни обрўсига путур этказадиган нарсаларни қилмаслик. “Нусхатун-Назр” 55, “Фатхул-Муғис”1/269,” Иршадул-фухул” 1/264.
Аллаҳ айтадики: «Биз бу масулиятни осмонлар, йер ва тоғларга бу масулиятни бўйниларига олишни таклиф қилдик улар бу масулиятни олишдан бош тортишди ва қорқиб кетишди, инсон бўлса бўйнига олди. Албатта одам жохил ва адолатсиздур». (Ал-Ахзаб 33:72)
Шайхул-Ислом ибни Таймия айтадилар: « “Мусулмонларнинг асоси – ишончга лойиқлик” деб айтувчиларнинг сўзлари ботилдир. Буни акси ўлароқ Одам болларининг асоси бу адолатсизлик ва жохилликдир. Аллоҳ бу хақда Қуръонда айтадики: «Албатта одам жохил ва адолатсиздир» (Ал-Азхаб33:72). Икки шаходани( Ла илаҳа иллаҳ Мухаммадур росулуллаҳ соллаллаҳу алайҳи вассаллам) айтиш билан адолатсиз ва жохил одамни ишонга лойиқ қилиб қўймиди». “Мажматул-фатава” 10/57
Шайх Ибнул Қойюм айтадларки: «Агарда гувоҳга нисбатан унинг адолатли эканлигига шубҳа бўлса, у гувоҳ хақида у адолатли деб айтилмайди, чунки одамларда асосан адолат йўқ бўлади. Энди базиларнинг : “Мусулмоннинг асоси – ишончга лойиқлик” сўзларига келсак, бу хақиқатдан узоқ, чунки адолат бу вақтлар мобайнида эришиладиган нарса, одам боласининг асоси адолатнинг йўқлигидир. Инсон борки у асосида адолатсиз ва жохил қилиб яратилган, шу сабаб мўминлар илм ва адолат ёрдамида комиллашвуради. Мана шу сабаб инсон адолатли эмасдир».. “Бадаиъул-фаваид” 3/273
Аллаҳ айтади: «Эй иймон келтирганлар! Агарда фосиқ сизларга бир хавар олиб келса, уни текшириб кўрилар, токи билми туриб бегунох одамларга зиёнилар тегиб, кейин бу хақда афсус қилиб юрмаслигилар учун». (Ал-Хужурот 49:6
Имом Ал-Қуртубий айтадиларки: «Ушба оят бази бир инсонларнинг:” Хамма мусулмонлар адолатли хисобланади токи уларнинг фисқи малум бўлмагунича” деган сўзларини қанчалик хақиқатдан йироқ эканлигига далолат қилади, сабаби Аллоҳ юқоридаги оятда хабарларни қабул қилишдан олдин уни текширишни буюряпти!» “Тафсир ал-Қуртибий” 16/311
Росулуллоҳ соллолоҳу алайҳи вассалламнинг сахобалари бу умматнинг салафлари мана шундай манҳажда бўлишган. Хараша ибн Ал-Хар айтиб берардилар: «Бир куни бир киши Умар ибни Хаттобнинг олдида гувохлик бера бошлади, Умар у кишига айтдиларки: “Мен сени яхши билмайман, сени яхши биладиган одам билан билла кел! “. Ўша йердаги бир киши айтдики: “Мен уни биламан!”. Умар айтдиларки: “Сен уни қайси тарафлама биласан деб сўрадилар” Бояги киши айтдики: “Ишончга лойиқлиги ва адолатлиги тарафлама биламан” Умар айтдилар: “Сен уни кечаси ва кундузи келганда ва кетганда хам кўриб турадиган қўшнингми ?” У киши : “Йўқ” деди. Умар яна сўрадиларки: “Сен у билан Аллоҳдан қанчали қорқиши маълум бўладиган олди-сотди ишларини олиб борасанми ?” Бояги киши яна : “Йўқ” деди. Умар яна сўрадилар: “У сенга сафардаги хамрохинг бўлганми, сабаби сафарда одамнинг яхши фел-атвори билинади ?” Бояги одам яна: “Йўқ” деб жавоб берганидан сўнг Умар айтдиларки: “Ундай бўлса сен уни билмас экансан!” Кейин халиги гувохлик берган одамга айтдиларки: “Сени яхши биладиган одам билан келгин”» Ал-Байхақий 10/125, ал-Хатиб 110. Имам Ибн Ас-Сакан ба Шайх Албонийлар бу хаварнинг сахихлигини тасдиқлашди. Ушбу воқеадан бизга малум бўлади Умар (розияллоҳу анҳу) бир кишини мусулмонлиги учунгина уни адолатли ва содиқ деб билмас эди.
Қаранг бир кишиҳини содиқлиги малум бўлмагунича ундан келган хабар қанчалик инкор этилган(бунга юқоридаги воқеа яққол намуна). Энди бугун бизнинг давримизада мусулмонлар нафақат хабар қабул қилишда балки, кимлиги, қаерда, кимда ўқиганлиги номаълум бўлган одамлардан ўз динини ўрганяпканларига нима дейсиз ?! Ибни Умар айтар эдилар: «Сенинг дининг!!! Сенинг дининг !!! Албатта сенинг дининг бу сенинг жасадинг ва қонингдур! Унда динингни кимдан олямканинга қара(яни ўрганямканингга)!!!» Ал-Хатиб “ал-кифаяда” 122.
Али ибни Абу Толибдан ривоят қилинади, у киши айтган эканлар: «Кимда-ким менга Росулуллоҳ соллоллоҳу алайхисаломдан хадис айтса мен унга бу хадисни Аллоҳнинг номига қасам ичиши Росулуллоҳ соллоллоҳу алайхисаломдан эшитганлигида Аллоҳнинг номи билан қасам ичишини талаб қилар эдим. Гарда у қасам ичса мен у хадис айтган кишига ишонар эдим». Абу Довуд 1521, ат-Термизий 406, Ибни Можжах 1395. Имом Абу Ийсо Ат-Термизий, имом ибни Хиббон, Ад-Дия Ал-Мақдисий, Имом ибни Ади, хафиз ибни Хажар ва шайх Албонийлар бу хабарни сахихлигини тасдиқлашди.
Имом ал-Хаттаб ал-Бағдодий айтган эдилар: «Малумки мусулмонлар Али ибни Абу Толибга ҳадислар этиб беришарди, лекин Али розияллоҳу анҳу улардан иларнинг Исломи ошкорлигига қарамасдан қасам ичишни талаб қилар эдилар! Али ибни Абу толиб фосиқлардан қасам ичши талаб қилмасди ва улардан ҳабар қабул қилмасидилар. Яна шунақа бўлиши мукинки Али ибни Абу Толиб унга қасам ичган бўлса хам ўша қасам ичганларни кўпини сўзини қабул қилмаган бўлишлари хам мумкин, хатто ўша қасам ичяпканлар мусулмон бўлишса хам. Бундай нарсаларга сахобалар бир бирига раддия билдиришмган ва уларга қарши бўлишмаган ва бу нарса далолат қиладики уларни мазҳаби(уларнинг қарорлари) бир бўллганлигига». “Ал-Кифая” 109-110. Юқорида хамма этилган нарсалар шу нарсага далолат қиладики одам аслида кимлиги номалум токи унинг ақидаси, адолати ва яхшилиги малум бўлмагунича. Шу ўринда яна бир бир нарса этиш жоизки мусулмон кишини қанақалиги номалумлиги уни ёмон деб билиш кере ёки у хақда хар-хил хаёлларга бориш мумкин эмас. Ибни Умар айтадиларки: «Мен Росуллуллоҳ соллоллоҳу алайҳи вассаламнинг Каъба атрофида тавоф қилямканларида ман бундай деяпканларини эшитганман: “ Сен қандоқ хам яхшисан ва қандоқ сенинг хидинг яхши. Сен қандоқ хам буюксан ва нақадар сенинг муқаддаслигинг буюкдир. Мухаммаднинг(соллоллоҳу алайҳи вассалламнинг) жони Қўлида бўлган зотга қасамки мўмин банданинг муқаддаслиги сенинг муқаддаслигингдан кўра Аллоҳ наздида устунроқдир! Мўмин банданинг қони ва моли харом ва муқаддасдур, биз мўмин банда хақида фақатгина яхшиликни ўйлашимиз керак”». Ибни Можжах 2619, Ал-Байхақий 5/296. Хадис сахихлигини хофиз Ал-Бусайри, Шайх Ахмад Шокир ва Ал-Албоний ва бошқалар тасдиқлашган. “Ас-Силсиляту ас-сахиха” 3420-га қаранг