Китобларни нозил қилиш ва пайғамбарларни юбориш билан бандаларига лутф ато этиб, ақлларни очиб, уларга тушунтирган ҳамда Ўзининг зарарига бандаларининг фойдасига ҳужжат қўймаган Аллоҳга ҳамдлар бўлсин.
Салаф солиҳлар Аллоҳ таолога ибодат қилиш масалаcига қаттиқ эътибор билан ёндашар эдилар. Шу билан бирга улар Муборак Рамазон ойига катта эътибор қаратар эдилар. Улардан кўпчилиги Рамазон тугагач, ярим йил давомида Аллоҳдан рўзаларини қабул қилишини сўрардилар. Сўнг, Муборак ойдаги рўза каби улуғ ибодатни яна бир бор адо этиш имкониятига мушарраф бўлиш учун, ярим йил Аллоҳдан кейинги Рамазон ойига етказишини сўрардилар. Бошқа сўз билан айтганда, биз ушбу уммат (Пайғамбар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам уммати) салаф солиҳлари Рамазонга йўлиқишга тайёргарлик кўрганларини кўришимиз мумкин. Абу Бакр Балҳий раҳимаҳуллоҳ шундай деган эканлар: «Ражаб ойи – экин экиш ойидир. Шаъбон ойи – экинни суғориш ойидир. Рамазон ойи эса – ўша экинни ўриш ойидир». Яна айтадилар: «Ражаб ойи шамол кабидир. Шаъбон ойи булут кабидир. Рамазон ойи эса ёмғир кабидир».
Шу ўринда савол туғилади: Рамазонга қандай тайёргарлик кўриш керак?
Жавоб: Муборак Рамазонга тайёргарлик кўрар экансан, қуйидагиларга эътиборингни қарат:

1 – Холис тавба. Тавбани ҳар доим, ҳар қандай вақт қилиш лозим. Бироқ, Муборак ой яқинлашар экан, сенга Аллоҳ таоло ва унинг махлуқларига нисбатан қилган барча гуноҳларингга тавба қилишга шошилишинг яхшироқдир. Шу билан Муборак Рамазон кириб келишига тоза ва ҳотиржам қалб билан қадам қўя олишинг учундир. Аллоҳ таоло Қуръони Каримда айтади:
«Барчаларингиз Аллоҳга тавба қилинглар, эй мўминлар! Шоядки (шунда) нажот топсангизлар» (Нур: 31).
Ағар ибн Ясор ал-Музаний розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда, Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Эй инсонлар, Аллоҳга тавба қилинглар ва ундан мағфират талаб қилинглар. Мен бир кунда юз марта тавба-истиғфор қиламан» (Имом Муслим, 2702 (42)).

2 – Дуо. Баъзи салаф солиҳлардан ривоят қилинишича, улар Аллоҳдан олти ой давомида Рамазонга саломат етишни дуо қилар эканлар. Сўнг, Рамазондан кейинги олти ой унда (Рамазонда) қилинган солиҳ амалларини қабул қилишини Аллоҳдан сўрар эканлар. Шунинг учун сен ҳам уларга эргаш, Аллоҳ таолодан Рамазонни саломат ва мустаҳкам иймон билан қарши олишингга имконият беришини дуо қил. Унга ибодат қилишингда ёрдам беришини ва солиҳ амалларингни қабул қилишини Ундан сўра.

3 – Муборак Рамазон ойи яқинлашиши муносабати билан шодланиш. Чунки ушбу Муборак ойнинг кириб келиши ҳар бир мўмин учун буюк яхшиликдир. Чунки ушбу ой – яхшилик мавсумидир. Ушбу ой, Жаннат дарвозалари очиладиган ва Жаҳаннам дарвозалари ёпиладиган ойдир. Ушбу ой, Қуръони Карим нозил бўлган ойдир. Аллоҳ таоло айтади:
«(Эй Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам), айтинг: «Аллоҳнинг фазлу марҳамати (яъни, ислом) ва раҳмат-меҳрибонлиги (яъни, Қуръон) билан — мана шу (неъмат) билан шод-хуррам бўлсинлар. (Зеро), бу улар тўплайдиган мол-дунёларидан яхшироқдир»» (Юнус: 58).

4 – Қазо рўзаларини адо этиш. Абу Салама розияллоҳу анҳу деди: «Мен Оиша розияллоҳу анҳо шундай деганларини эшитдим: «Зиммамда Рамазон рўзаси бўлар, мен унинг қазосини Шаъбонга борибгина тутишга қодир бўлардим»» (Бухорий 1849, Муслим 1146). Ибн Ҳажар раҳимаҳуллоҳ деди: «Оишанинг Рамазон рўзаси қазосини Шаъбон ойида адо этишга интилишидан шундай фойда олинадики, ўтган Рамазондаги қазони кейинги Рамазонга қолдириш мумкин эмас» (Фатҳул Борий, 4/191).

5 – Илм олиш. Яъни, Рамазон ойи фазилати ва рўзага боғлиқ илмларни эгаллаш.

6 – Рамазон ойида ибодат қилишдан чалғитиши мумкин бўлган барча ишларни тезроқ тамомлаш.

7 – Оила аъзолари, қариндош ва дўстларга рўзанинг асосий аҳкомларини тушунтириш. «Кичик»ларни рўза тутишга тарғиб қилиш. Шу орқали Исломнинг асосий ибодат турларига ёшликларидан чиниқсинлар.

8 – Шаъбон ойи рўзаси. Бу рўза Рамазон ойига тайёргарлик мақсадидадир. Чунки, Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган саҳиҳ ҳадисда айтадилар: «Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рўза тутсалар энди (бу ой охиригача) рўзаларини очмас эканлар деб ўйлаб қолардик, рўза тутмай юрсалар энди тутмас эканлар деган ҳаёлга борардик. Рамазондан бошқа бирор ойда тўлиқ рўза тутганларини билмайман, Шаъбон ойида эса бошқа ойлардан кўра кўп рўза тутганларини гувоҳи бўлганман» (Бухорий 1969, Муслим 1156 (175)). Шунингдек ривоят қилинишича, Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳу деди: «Ё Расулуллоҳ, мен биронта ойда Шаъбондагидек рўза тутганингизни кўрмадим?» Бунга Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Бу шундай ойки, одамлар Ражаб билан Рамазон ўртасида ундан ғафлатда қолишади. Бу ойда амаллар оламлар Ҳожасига кўтарилади. Шундай экан, мен амалимни ўзим рўзадор ҳолимда кўтарилишини яхши кўраман» (Насоий 2357, шайх Албоний раҳимаҳуллоҳ ҳадисни ҳасан деган). Ушбу ҳадисда Шаъбон ойи рўзасининг ҳикмати баён қилинган. Ҳикмат шундан иборатки, ушбу рўза фарз намозидан аввал адо этиладиган суннат намозига ўхшайди. Шу билан инсон ўзини фарз ибодатига тайёрлайди.

9 – Қуръон тиловати. Салма раҳимаҳуллоҳ айтади: «Шаъбон ойини қорилар ойи деб номлашарди». Амр ибн Қайс раҳимаҳуллоҳ Шаъбон ойи кирганида ўз хоналарига қулфланиб оларди ва барча вақтини Қуръон тиловатига баҳшида қиларди.

Энди юқоридаги барча айтилганлардан сўнг, келинг ўз ҳолатимизга бир қарайлик. Ўзимизга холис жавоб берайлик: ушбу Муборак ойга қандай тайёргарлик кўраябмиз ва уни қандай кутиб олмоқчимиз?
Аллоҳ таолодан рўзага тайёргарлик кўришда ва Муборак Рамазон ойини муносиб равишда кутиб олишда ёрдам, кўмак беришини сўраб қоламиз!

Барча ҳамдлар Аллоҳгагина. Аллоҳ барчамизнинг қилаётган хайрли амалларимизни қабул қилсин, маҳфий ва ошкора қилаётган амалларимизни риёдан ҳоли бўлишида ўзи мадад берсин.
Мусулмон кишига муборак Рамазон ойида қуйидаги амалларни қилиш тавсия этилади:
1. Рамазондан бир кун
Рамазон ойида мусулмон банданинг куни саҳарликдан бошланади. Саҳарликни иложи борича туннинг охирги қисмига сурган афзал.
Саҳарликдан сўнг мўмин инсон бамдод намозига тайёргарлик кўра бошлайди, чиройли таҳорат қилиб, азон айтилишидан аввал масжид томон йўл олади. Масжидга киргандан сўнг икки ракат таҳийятул масжид намозини ўқийди ва дуо, зикр ёки Қуръон тиловати билан машғул бўлади. Азонни эшитганида муаззиннинг сўзларини қайтаради, азон сўнгида эса суннатга мувофиқ дуо қилади. Сўнгра туриб бамдод намозининг икки ракат суннатини ўқийди ва иқома айтилгунга қадар яна дуо ва зикрлар билан машғул бўлади. Шу ҳолатда намозни кутиб ўтирган инсон ҳудди намозда тургандек ҳисобланади.
Жамоат билан бамдод намозини адо қилгандан кейин Китоб ва Суннатда келган зикрларни қилиб, Аллоҳга дуо қилади. Сўнгра агар истаса масжидда қолиб то қуёш чиққунга қадар Қуръон тиловати ёки зикр билан машғул бўлади. Расулаллоҳ саллалоҳу алайҳи васаллам кўпинча шундай қилар эдилар. Қуёш чиқиб бироз кўтарилганидан сўнг (тахминан чорак соатдан сўнг) Зуҳо (чошгоҳ) намозини ўқиши ҳам мумкин. Истаса бу намозни кечроқ, қуёш баланд кўтарилиб, кун қизиганда ўқиши мумкин ва бу афзалроқдир.
Агар ишга борадиган бўлса намоздан сўнг бироз ухлаб дам олиши ҳам жоиз. Ухлашдан аввал кўпроқ куч йиғиб, ҳайрли амалларни кўпайтиришга ният қилиб ётилса банданинг бу амали учун ҳам улуғ ажрлар берилади, иншааллоҳ. Шунингдек ухлашда ҳам суннатга мувофиқ иш тутилса, нур устига аъло нурдир.
Уйқудан туриб ишга борилади ва Пешин намозига қадар ўз ишлари билан машғул бўлади. Пешин киришидан бироз аввалроқ масжидга бориб, олдинги сафлардан жой олишга ҳаракат қилиш лозим. Азон айтилганидан сўнг тўрт ракат суннат намози ўқилади ва иқома айтилгунга қадар зирк билан машғул бўлинади. Пешиннинг фарзини жамоат билан адо этиганидан сўнг, яна икки ракат суннат ўқиб, ишга қайтади.
Агар Аср намозига қадар ишларини тугатса, Аср вақти киргунча бироз дам олиши мумкин. Бўлмаса ҳудди юқорида айтилгани каби Аср намозига чиқиб келинилади. Асрдан сўнг ифторга тайёргарлик кўрилади. Имкони бўлса уйга эртароқ қайтиб, ўз аҳли билан фойдали ва хайрли амаллар билан машғул бўлади. Албатта бундай амалларнинг энг афзали бошқаларга ифтор қилиб беришга тайёргарлик кўришдир.
Ифтор қилиб оғиз очганидан сўнг масжидга чиқиб жамоат билан Шом намозини ўқийди. Сўнгра икки ракат нафл (суннат) ўқиб уйга қайтади ва бемалол аҳли оиласи билан овқатланади. Бунда жуда кўп овқат еб юборишдан тийилиш лозим.
Овқатдан сўнг ўзи ва аҳли оиласи учун фойдали бўлган амаллар билан машғул бўлиш шарт. Бундай пайт қилиниши мумкин бўлган амалларнинг энг ёмони телевизор орқали намойиш этиладиган бемаъни ва бефойда кўрсатувлар, кино ва сериалларни кўриш. Киши қиёмат куни нафақат ўзи учун, балки ўз оиласи учун ҳам жавобгар экан, уларни бундай ҳаром нарсалардан қайтариш ҳам унинг зиммасидадир.
Мана Ҳуфтон намози вақти ҳам яқинлашиб қолди. Мўмин инсон намозга тайёргарлик кўради ва масжидга бироз эртароқ бориб зикр қилиб азонни кутади. Жамоат билан Ҳуфтон намозини адо қилганидан сўнг икки ракат суннат ўқиб таровеҳ намозига туради. Таровеҳ намозида фикрини бир жойга жамлаб, имомнинг қироатига қулоқ тутади. Шуни эслатиб ўтамзики, имомдан аввал намозни тарк этиш яхши эмас.
Таровеҳ намозидан сўнг ўзи истаган ишлар билан машғул бўлиши мумкин, лекин бунда қуйидаги нарсаларга эътибор қаратиши лозим:
Ҳаром ва шубҳали ишлардан йироқ бўлиш. Оила аъзоларининг ҳолидан хабар олиб, уларнинг ҳам вақти фойдали ва шу билан бирга қизиқарли ўтишини таъминлаб бериш.
Зарур ишлар билан машғул бўлиш ва бекорчи ишларни тарк этиш.
Сўнгра эртароқ ухлашга ҳаракат қилиш керак. Агар ётишдан олдин бироз Қуръон тиловат қиламан деса бу ҳам яхши. Агар киши ўзи учун кундалик қироат қилинадиган оятлар ёки саҳифалар сонини белгилаб олган бўлса, белиганлан миқдорича қироат қилиб сўнгра ухлагани афзал.
Саҳарликдан бироз аввал уйғониб дуо қилиш ҳам яхши амаллардан. Сабаби кечанинг охирги қисмида Аллоҳ таоло биринчи осмонга тушиб бандаларининг дуоларига қулоқ соладиган ва уларга жавоб берадиган пайтидир. Мана шу пайтда қилинган тавбалар ҳам қабул бўлиши эҳтимоли жуда катта. Шундай экан бундай имкониятни қўлдан бой бермаслик лозим.
2. Рамазонда жума
Жума ҳафтанинг энг афзал куни, бу кун учун алоҳида дастур қилиб олиш лозим. Бунда қуйидагиларга аҳамият бериш керак:
Жума намозига эрта келиш.
Асрдан сўнг имкони бўлса Шомгача масжидда қолиб Қуръон тиловати, зикр ва дуода бўлиш. Бу вақта ҳам дуолар ижобат бўладиган пайтдир.
Бу кунда ҳафта давомида тугата олмаган ишларини тугатиб олишга ҳаракат қилиш лозим.
3. Рамазоннинг охирги ўн кунида
Бу ўн кунда минг ойдан афзалроқ бўлган лайлатул-қадр кечаси яширингандир. Бу ўн кунни имкони борлар масжидда эътикоф ўтириш билан ўтказишлари суннатга мувофиқдир. Ўн кунга имкони йўқлар имкони борича эътикоф ўтиришлари мумкин. Умуман эътикоф ўтира олмайдиганлар кечаларни ибодатда ўтказишлари лозим. Буларга таҳажжуд намози, Қуръон тиловати, зикр ва дуоларни мисол қилиш мумкин. Бунинг учун кундузи ором олиб, тунда ухлаб қолмасликка ҳаракат қилиш керак.
Изоҳ:
Юқорида берилган дастур бир таклиф холос. Албатта ҳар бир киши ўз шароити ва имкониятидан келиб чиққан ҳолда дастурни ўзига мослаштириб олиши мумкин. Дастурни тузишда Расулаллоҳ саллалоҳу алайҳи васалламдан ворид бўлган саҳиҳ суннатларга эътибор қаратилди. Лекин бу дегани дастурдаги барча амаллар қилиниши шарт бўлган фарз амаллар дегани эмас, аксинча буларнинг кўпи суннат ва мустаҳабдир.
Яна шуни эсда тутиш керакки, Аллоҳнинг наздида амалларниг энг яхшиси кам бўлсада давомий бўлганларидир. Агар эътибор берсак, Рамазон ойининг бошида кишилар турли ибодатларга қаттиқ киришадиларда, ойнинг охирига қараб эса сустлашиб, охирида умуман ташлаб қўядилар. Бундан эҳтиёт бўлинг, бу муборак ойдаги ибодатларга тиришқоқлик билан киришинг.
Киши бу ойда ўзи учун дастур тузиб олиб, бу муборак ойдан имкон қадар кўпроқ ажр ва эҳсонлар билан чиқишга ҳаракат қилиши, ибодатларни кўпайтириш билан Аллоҳга яқинлашишга, У зотнинг розилигини олишга ҳаракат қилиш лозим.
Бу ойда масжидга эртароқ бориб зикр ва Қуръон тиловати билан машғул бўлишни одат қилиб олиш керак. Имкони бўлса Қуръони Каримни хатм қилиб, таҳажжуд намозларини кўпайтириб, бошқа ойларга нисбатан кўпроқ садақа ва эҳсонлар қилишга ҳаракат қилиш лозим.
Бу ойда Қуръони Каримни ўқишга, унинг маъноларини тушуниб, ўз ҳаётига тадбиқ қилишга ҳаракат қилиш, бунинг учун эса қуйидагиларга эътиборни қаратиш керак:
Оятларни тажвид билан тўғри ўқиш. Иложи бўлса устоз билан, бўлмаса замонавий қориларнинг аудио тасмаларидан фойдаланиш.
Аввал ёдлаган сураларни қайта ўқиш ва кўпроқ ёдлашга ҳаракат қилиш.
Қуръон тафсирини ўқиш. Бунинг учун ҳам дастур тузиб олган афзал. Аввал охриги ўттизинчи порадан бошлаб, сўнгра йигирма тўққизинчи, йигирма саккизинчи ва ҳоказо давом этган афзал.
Қуръони каримда зикр қилинган буйруқларни ҳаётга тадбиқ қилиш.
Биз Аллоҳдан ушбу муборак ойда рўзаларни тўкис адо этишда, таровеҳ ва таҳажжуд намозларини қолдирмасдан ўқишда мадад сўраймиз. Ҳамда қиладиган хайрли амалларимизни қабул қилиб, бизнинг ҳато ва камчиликларимизни кечиришини сўраб дуо қиламиз. Амийн.

Савол: Рамазон ойи яқинлашиб қолгани муносабати билан мусулмонларга нима насиҳатингиз бор?
Жавоб: Мусулмонга Аллоҳдан уни Рамазонга етказиши, унинг рўзаси, қиёми-(тунги намози) ва унда амал қилишга мадад беришини сўраши вожиб бўлади. Чунки у мусулмон ҳаётидаги бир фурсатдир: «Ким Рамазонда иймон ва (ажрини Аллоҳдан) умид қилган ҳолда рўза тутса ўтган гуноҳлари мағфират қилинади». «Ким Рамазонда иймон ва (ажрини Аллоҳдан) умид қилган ҳолда қоим бўлса ўтган гуноҳлари мағфират қилинади». У мусулмон ҳаётидаги фурсат бўлиб, унга иккинчи бор қайтмаслиги мумкин.
Демак, мусулмон Рамазон келгани билан хурсанд бўлади, шодланади. Уни хурсандчилик ва сурур билан кутиб олади. Ҳамда ундан Аллоҳнинг тоатида фойдаланади. Кечаси қиём, кундузи рўза, Қуръон тиловати ва зикр. У мусулмоннинг ўлжасидир. Рамазон келганда бузуқ ва кўнгилочар машқ, сериал, уйдирма-(чўпчак) ва мусулмонларни машғул қилиш учун мусобақалар сари чопқиллайдиганларга келсак, ана ўшалар шайтоннинг лашкаридир. Шайтон уларни ана шу нарсага сафарбар қилган. Мусулмонга улардан ҳазир бўлиши ва улардан ҳазир бўлишга чорлаши вожиб бўлади. Рамазон ўйин, дилхушлик, сериал, мукофот, мусобақа ва вақтни зое қилишлик эмас.

Шайх Солиҳ ибн Фавзон ал-Фавзон ҳафизаҳуллоҳ
http://www.alfawzan.af.org.sa/node/14849